Debela Berta – kraljica oružja Prvog svetskog rata
Debela Berta je jedno od najpoznatijih artiljerijskih oružja korišćenih tokom Prvog svetskog rata i ovaj nadimak se koristi za označavanje haubice kalibra 210 mm koje su korišćene za granatiranje Pariza i austrougarskih topova kalibra 305 mm.
Ovo ime se izvorno odnosi na nemačku haubicu kalibra 420 mm koja je nosila oznaku M-Gerät. Ova džinovska haubica nastala je sa namerom da bude najrazornije oruđe nemačke vojske onoga vremena, ali da istovremeno ima izuzetno veliki domet.
Artiljerijska oruđa velikog kalibra nisu bila nikakva novost za evropske armije. Od početka znatnijeg korišćenja artiljerije u vojnim operacijama ova oruđa su bila poznata kako zbog svog razornog efekta tako i zbog velikog uticaja koja su imala na moral strane koja je trpela njeno dejstvo. Top topolivca Urbana korišćen prilikom opsade Carigrada 1453. godine verovatno je najčuveniji veliki top iz pionirskog perioda upotrebe artiljerije na evropskom tlu.
Ipak oruđa proizvedena tokom prvih vekova upotrebe artiljerije ne mogu se po svojoj razornoj moći porediti sa onima nastalim u 20. veku. Sve snažnije fortifikacije i ogromne armije kakve tokom istorije nisu viđene nametale su potrebu za sve većom i snažnijom artiljerijom. Tokom Prvog svetskog rata suprostavljene armije će do krajnosti razviti one aspekte oružanih snaga koji su tokom stoleća pred rat sve više dobijala na značaju. Armije su postajale sve veće, artiljerija se koristi sve masovnije, a nova tehnička dostignuća brzo su ulazila u strateške i taktičke priručnike zaraćenih vojski. Debela Berta je jedan od simbola ovakvog razvoja.
Industrijski kompleksi koji su bili vlasništvo ove porodice bili su veoma značajan deo nemačke ratne mašinerije, a ova porodica bila je deo onoga što je nemački istoričar Fric Fišer obeležio kao savez elita koji je poslednjih decenija 19. i prvih decenija 20. veka obeležio nemačku političku istoriju. Nemačka armija je i pre proizvodnje Debele Berte posedovala artiljerijska oruđa velikog kalibra ali su ona bila izuzetno teška za transportovanje. Ova haubica prvi put je testirana tokom 1913. godine i težila je ukupno 43,6 tona. Dajmler je konstruisao posebna motorna vozila koja su bila namenjena za transport ovog oruđa. Drugi primerak napravljen je juna 1914. godine i septembra 1914.
Prva baterija debelih Berti, dva oruđa sa posadom od 283 ljudi, je transportovana u Belgiju gde je korišćena u opsadi utvrđenja kod grada Liježa. Tokom rata ukupno je proizvedeno deset oruđa i korišćena su kako na Zapadnom tako i na Istočnom frontu. Na zapadnom frontu su od naročitog značaja bile tokom bitke za Verdan 1916. godine. Haubica je imala izuzetne karakteristike. Mogla je da izbaci zrno težine 810 kilograma na udaljenost od 9.300 metara. Kasnije su uvedena i lakša zrna koja su mogla biti ispaljena na daljinu od 12.250 metara. Tokom jednog sata moglo je biti ispaljeno 10 zrna. Ova i slična oruđa korišćena su za razaranje utvrđenja i dejstva na statične mete.
Nemačka propaganda je ipak ovakvim oruđima pridavala daleko veću efikasnost nego što su ona uistinu imala. Naime zrno ispaljeno iz Debele Berte moglo je da napravi veliki krater ili da probije zemljanu fortifikaciju debljine jednog metra, ali protiv snažnih bunkera je imala relativno slab efekat. Ipak kada bi zrno uspelo da prodre u fortifikaciju efekat je bio razoran.
Tokom rata proizvedeno je ukupno deset Debelih Berti sa osamnaest rezervnih cevi. Samo jedan primerak je sačuvan nakon rata. Taj primerak zarobile su američke snage i bio je prenet u SAD gde su artiljerijski stručnjaci vršili ispitivanja. Ova haubica bila je izložena u muzeju u Aberdenu u Merilendu ali je 1954. bio predat u staro gvožđe. Kopija Debele Berte u prirodnoj veličini izložena je u Vojnom muzeju u Parizu.