ISTORIJU PIŠE POBEDNIK: Različite verzije Velikog rata
Učenici jugoistočne Evrope u svojim udžbenicima dobijaju različite verzije istorije, te tako đaci Srbije, Rumunije, Bosne i Hercegovine uče različitu verziju jedne iste prošlosti.
Ovakav propust dovodi do toga da se postavi pitanje “Da li je Princip bo heroj ili terorista?“, i da se ne zna stvarni razlog zašto je izbio rat. Ovim tekstom pokušaćemo da ukažemo na sve razlike sa kojima se susreću iste generacije različitih država.
Dakle, jedno se može zaključiti već na početku: U Jugoslaviji je Princip uvek bio predstavljan kao borac za slobodu, a tako je danas. U zemljama bivše Jugoslavije nećete čuti da neko ime Gavrila prlja time što će reći da je terorista, već će njegov značaj uzdizati čak do epskih veličina.
Bez obzira što su udžbenici drugačiji do te mere da u Bosni i Hercegovini postoje podele na udžbenike za srpske, hrvatske i muslimanske đake, pitanje vezano za Gavrila Principa razlikovaće se samo u blagim nijansama. Tako na primer, u knjigama za hrvatsku i bošnjačku decu on nije predstavljen kao glorifikovani junak, čak ni kao junak, ali se i ne demonizuje njegova veličina. Dok srpski udžbenici tematizuju čak i ugnjetavanje kojima je bilo izloženo stanovništvo nakon atentata na princa Fredinanda.
Junak ili zločinac?
U zemlji severoistočno od Srbije, Rumuniji, u školskim knjigama vrlo jasno je atentat predstavljen kao “Teroristički čin“, te se Princip osuđuje kao svaki drugi ubica. Što se tiče razloga za početak rata u rumunskim udžbenicima atentat se navodi samo kao povod, odnosno kap koja je prelila čašu u političkim dešavanjima i čarkama država, a kao glavni razlog navodi se rivalitet ondašnjih velikih sila u borbi za politički uticaj.
Način na koji se se prikazuju i objašnjavaju uzroci i razlozi za početak Prvog svetskog rata, u zemljama kao što su Rumunija i Bugarska, promenili su se nakon pada komunizma. U Bugarskim školama još davne 1989. godine, Veliki rat se povezivao sa sa interesima bugarske buržoazije, a za krivca se proglašavao imperijalizam kao izraz razvoja kapitalističkog društva. Danas, je to shvatanje ipak promenjeno, istoriji se prilazi sa objektivnije strane i lišena je propagande.
Zajednička istorija!
Kako bi se ukazalo da postoje razlike u udžbenicima sastavljen je jedan, čiji je izdavač Savez evropskih nastavnika istorije, koji događaje u bivšoj Jugoslaviji u periodu između 1912. i 1915. predstavlja iz različitih uglova. Ovaj korak je veoma važan kako bi se novim generacijama probudila svest i kritičko mišljenje pomoću kog će moći da sude o događajima iz prošlosti.
