Prva bitka na Mazurskim jezerima
Prva bitka na Mazurskim jezerima je nemačka ofanziva na Istočnom frontu u ranoj fazi Prvog svetskog rata. Nemci su potisnuli rusku Prvu armiju duž cele linije fronta. Ruska Deseta armija je napadom na nemački levi bok sprečila dalji nemački prodor. Ruska vojska se povukla iz Istočne Pruske uz velike gubitke.
Rusi su dobro započeli ofanzivu i general Renenkamfova Prva armija je potiskivala Nemce od granice prema Kenigsbergu. Ruska Druga armija se približavala sa juga nadajući se da će odseći Nemce u području oko grada. Umesto toga pukovnik Maks Hofman je razvio plan da napadne Drugu armiju dok se kreće preko brdovitoga terena prema severu. Dok su pojačanja sa zapada pristizala, Maks Hofman je pregrupisao nemačke snage, ostavivši male snage pred ruskom 1. armijom koja je stizala sa istoka, a napravivši zamku za rusku 2. armiju koja je napredovala sa juga. Bio je to rizičan plan u kome su Nemci uspeli jer su presretali nešifrovane ruske poruke. Druga ruska armija je uništena od 26. do 30. avgusta 1914. godine.
Ofanziva je bila moguća zahvaljujući ličnim netrpeljivostima između ruskih generala.
Komandant Druge armije Aleksandar Samsonov je otvoreno kritikovao Renenkamfa nekoliko godina ranije i tada je među njima došlo do svađe. Kada je nastala praznina između dve armije, Renenkamf se nije žurio da popuni tu prazninu. Međutim kad je otkrio nemačke namere bilo je kasno i više nije mogao pomoći Drugoj armiji. Kada je bitka završavala oko 30. avgusta Renenkamfove jedinice su bile još oko 45 milja udaljene. Njegove jedinice su se raširile po veoma dugačkoj liniji, dok su žurile prema Drugoj armiji. Žurile su se prema jugu, a nalazile su se istočno od Kenigsberga. Cela Prva armija je bila izložena opasnosti od napada sa zapada, koji bi udario u bok cele armije. Nemci su tada bili dosta udaljeni, ali za razliku od Rusa nemačka vojska je imala mnogo veću mobilnost zahvaljujući dobroj železničkoj mreži.
Kada su Rusi bili poraženi u bici kod Tanenberga do 31. avgusta Ranenkamf je naredio pripremu za slučaj nemačkog napada. Pošto je uočio da mu je Prva armija jako razvučena Renenkamf je naredio povlačenje na liniju od Kenigsberških obrambenih linija na severu do Mazurskih jezera. Dobio je kao pojačanje XXVI korpus, kojega je postavio ispred Kenigsberga. Iskusniju vojsku je pokrenuo južno prema glavnim linijama. Osim toga imao je dve pešadijske divizije u rezervi i čekao je dolazak Desete armije.
Nemci su dovršavali sa ostacima ruske Druge armije do 2. septembra. Paul fon Hindenburg je odmah pokrenuo svoje jedinice na južni kraj Renenkamfove linije. Nije se obazirao na rusko desno krilo, jer se ono nalazilo pred jakim obrambenim linijama kod Kenigsberga. Nemcima su pristigla i dva korpusa. Time su Nemci prvi put od početka rata na imali brojčanu nadmoć u odnosu na Ruse.
Kao i Renenkamf, tako je i Paul fon Hindenburg slao manje iskusnu vojsku na sever, a planirao je ofanzivu na jugu. Hindenberg je imao ne samo dovoljno vojnika da pokrije Insterburšku prazninu, nego je imao i preostalih snaga. Poslao je svoje najbolje jedinice, I i XVII korpus južno od linija blizu sredine Mazurških jezera, a 3. rezervnu diviziju je poslao krajnje južno do Lika, oko 30 milja od južnoga kraja Renenkamfove linije.
Hindenburgove južne jedinice započele su sa napredovanjem 5. septembra, u početku ne nailazeći na otpor. Sve do 7. septembra nisu nailazili na otpor. Tokom 8. septembra nemačke snage na severu su udarile na Ruse i prisilili ih na povlačenje prema istoku. Na jugu se stvari nisu odvijale dobro po Nemce. Nemački XVII korpus je naišao na ruski II korpus i bio je brojčano slabiji. Ruski II korpus je izveo dobre manevre, kojima je do kraja toga dana doveo svoje levo krilo u poziciju za napad krilom, kojim bi potencijalno mogao i okružiti neprijatelja.
Međutim 9. septembra je stigao nemački I korpus u pomoć XVII korpusu i postavio se na rusko krilo. U mećuvremenu još južnije nemačka 3. rezervna divizija se sukobila sa ruskom XXII i posle žestoke bitke prisilila je Ruse na povlačenje prema jugoistoku. Nemci se nisu zaustavili da srede svoje linije, nego su nastavili sa napreduju i na jugu i na severu. Posle toga bitka se okrenula u nemačku korist. Do 11. septembra Rusi su bili potisnuti do linije od Insterburga do Angerburga na severu, sa velikim krilnim manevrom koji se razvijao na jugu. Ruskoj Prvoj armiji je pretilo opkoljavanje i uništenje. Zbog toga je Renenkamf naredio opšte povlačenje prema ruskoj granici, što je učinio brzo pomoću jake zaštitnice.
Rusi su došli 12. seprembra do Gumbinena, a 13. septembra do Staluponena. Rusi su se povlačili do sigurnih graničnih utvrđenja. Ruska Deseta armija je isto tako morala da se povlači istočno do sigurnih položaja. Deseta armija je udarom u nemački bok sprečila dalji nemački prodor.
Nemačka Osma armija je ostvarila jednu od najvećih pobeda u istoriji. Potpuno je uništila rusku Drugu armiju, nanela teške gubitke ruskoj Drugoj armiji i izbacila rusku vojsku sa nemačkog tla. U međuvremenu, novi nemački korpus pod komandom von der Golca mogao je iskoristiti ta kretanja da postavi svoju vojsku u poziciju da uništava ostatke ruske Druge armije. Dotle se na jugoistoku formirala nova nemačka Deveta armija.
