ČOVEK KOJI JE NERVIRAO STALJINA: Od zagrebačkog kalfe do maršala i plejboja

Mnogobrojne izjave, kako poznatih, tako i anonimnih ličnosti  govore o snazi i veličini čoveka koji je uspeo ono što niko drugi nije mogao ni da pomisli: da ujedini slovenske narode.

Verovatno najpoznatiji Titov biograf Vladimir Dedijer, koji je prvu verziju Titove biografije objavio već 1953. godine, kao i njegovi savremenici, dok su pisali o Titu nisu imali pred sobom iskustvo propasti tri najvažnije komponente celokupne Titove politike – izgradnju socijalizma, održanje Jugoslavije, osnaživanje nesvrstanosti.

Zato se postavlja pitanje danas, 2015. godine: Kakav je naš sadašnji odnos prema njegovom delu, kad su tri glavne komponente tog dela propale?

Trnovit put do vrha vlasti

Titov put je bio veoma progresivan, ali istovremeno pun uspona i padova. Od skromnih političkih početaka, preko istaknute role u Drugom svetskom ratu do konačnog osvajanja vrha vlasti.

"Na početku, od bosonogog dečaka iz siromašnog zagorskog sela, ali i propalog osnovca, preko zagrebačkog kalfe, gastarbajtera u Češkoj, Nemačkoj i Austriji, podoficira i sibirskog zarobljenika, perifernog saborca Oktobarske revolucije i skromnog funkcionera minijaturne ilegalne stranke, do najvećeg gerilskog vojskovođe Drugog svetskog rata i hrabrog državnika koji odoleva brutalnim pritiscima moćnog tiranina Staljina. Izrastao je u začetnika i predvodnika međunarodnog političkog pokreta koji okuplja više od sto država, u političara koji predvodi malu i perifernu državu, ali sebe i nju često dovodi u središte svetskih zbivanja", navodi se u biografiji.

Četiri ratne godine najvažnije su u formiranju Titove političke karijere i izgradnje Tita kao ličnosti. U Titovom životu bilo je i mnogo drugih važnih momenata, ali ni jedan nije bio toliko sudbonosan kao te četiri godine Drugog svetskog rata.

Britanski istoričar srpskog porekla Stevan Pavlović, ocenjuje Titovu istorijsku ulogu kao "ponovno ujedinjenje Jugoslavije nakon haotičnog loma u Drugom svetskom ratu, kao i uvođenje novog i relativno liberalnog komunizma".

Na uspesima i neuspesima Tito je brzo učio i stvarao novu strategiju. S vojskom koju je privremeno morao da povuče iz Srbije i Crne Gore formirao je elitne pokretne brigade i u kombinaciji sa postojećim teritorijalnim odredima ostvario sjajnu saradnju gerilskog i ofanzivnog ratovanja. Pod Titovim vođstvom izrasla je dobro naoružana vojska od blizu 150.000 vojnika, čvrsto organizovanih u više od 30 brigada, 11 divizija i stotinak terenskih jedinica, gerilskih četa, pozadinskih jedinica i straža.

U široj svetskoj javnosti dominira percepcija o Titu kao najuspešnijem gerilskom vođi antifašističkog otpora u okupiranoj Evropi za vreme Drugog svetskog rata. Pritom, Titu se često dodaje još jedan epitet – prvog disidenta iz posleratnog komunističkog bloka, čoveka koji je prvi probio "gvozdenu zavesu" i jedinog koji je podjednako uspešno vodio borbu protiv Hitlera i Staljina. Ali, takođe se smatra da je Tito koristio svoje uspehe i za uvođenje jednopartijske diktature.

Staljin nije mogao da podnese Titovu popularnost

U povremenim napadima paranoje Staljin nije mogao da podnese Titovu popularnost u zemljama istočnoga bloka, a još manje njegovu ambiciju da širi svoj uticaj, pa možda i vlast, na susedne zemlje.

Staljin je mislio da će Tita ukrotiti sitnim intrigama, a zatim i agresivnim pismima. Naišao je na tvrd orah. Za razliku od Staljinovih marioneta u istočnom bloku, Tito nije osvojio vlast na bajonetima Crvene armije, nego pretežno vlastitim snagama. Uspešno se suprotstavio Staljinu i to mu je vratilo barem deo narušenih simpatija u zemlji i otvorilo mnoga vrata u svetu.

Slavu gerilskog prvoborca protiv Hitlera nadogradio je slavom prvoborca protiv Staljina. To je tema koja će trajno dominirati u celovitim sudovima o Josipu Brozu Titu: redak političar i državnik koji se uspešno suprotstavio i Hitleru i Staljinu, piše Jutarnji.hr.

Kod većine stanovništva bivše Jugoslavije pobeda Titovih partizana dočekana je kao oslobođenje od rata i ratnih nevolja. Međutim, za neke krajeve i porodice ta pobeda se zvala "pad".

S bujanjem nacionalizama u ratnim sukobima devedesetih, odnos prema Titu postao je simbol oprečnih društvenih vrednosti na prostoru cele bivše Jugoslavije i predmet vrlo aktuelnih ideološko-političkih podela i polemika: "Reci mi šta misliš o Titu, pa ću ti reći ko si i šta si!"

Svojevrsni plejboj

Tito je ujedno bio i staljinista, ali i komunista koji je u državu kojom je vladao hteo da uvede neke elemente liberalizma, pa i demokratizacije. Bio je zagovornik centralizma, ali i decentralizacije. Naposletku, bio je i svojevrsni plejboj. Uz sve to treba dodati i ono što se ne može osporiti, a sve ređe se spominje – Tito je bio hrabar čovek.