Beogradska Aja Sofija nalazila se na mestu današnje Skupštine Srbije: Bila je žrtva mnogih bitaka, a na kraju je srušena po naredbi Miloša Obrenovića
Verovali ili ne, na mestu današnje Skupštine Srbije u Beogradu nekada se nalazila Batal džamija, najlepša i najveća građevina u Srbiji, kako su je opisivali putopisci tog doba.
Batal džamiju izgradio je imućni beogradski nazor Ejnehan-beg 1585. godine i nazvao je svojim imenom pod kojim je bila poznata sve do 1789. godine.
DRAMA NA BRANKOVOM MOSTU: Muškarac (48) skočio u Savu, izvukla ga rečna policija
"Tiršova 2" nije samo zgrada: Početak gradnje 2020.
Lokacija je pažljivo izabrana na periferiji kao, kako će kasniji ratovi pokazati, strateškom mestu za očuvanje grada. Ovo potvrđuje i jedan austrijski izveštaj s kraja 18. veka u kome se precizno navodi da je džamija "1000 koraka daleko od onog gradskog bedema koji je opasivao varoš".
Svojim izgledom Batal džamija je mamila uzdahe. Bila je izgrađena od tesanog kamena peščara koji je vremenom dobio crvenkasto-sivu boju. Bila je visine 18 metara, dok su bočni zidovi imali 15 metara. Unutrašnjost je osvetljavalo 20 prozora koji su se završavali zašiljenim lukovima.
Ulazna vrata bila su postavljena na severnoj strani, dok je minaret izgrađen na pijedastalu koji je imao osam strana. Iznutra, zidovi su bili bogate dekoracije, a niše ispod svoda imale su ukras u obliku stalaktita. Iznad mihraba, isticali su se povijeni dekorativni lukovi, izrađeni od naizmenično nanizanih kamenih blokova, tamnih i svetlih.
Pored džamije nalazilo se groblje na kome su sahranjivani viđeniji Turci. Sa njenog minareta mujezin je pozivao vernike na molitvu, a sam objekat predstavljao je glavnu tursku bogomolju od 11 džamija u Beogradu.
Na početku, Turci su, sa leve strane džamije, izgradili šupe salane (klanice) u kojima su sekli ovnove, drali kožu i topili loj. To je učinjeno jer se džamija nalazila na periferiji grada tako da stanovništvu nisu smetali teški mirisi.
U brojnim prevratima, ova bogomolja je rušena i obnavljana u više navrata. Tek 1766. je prvi put popravljena, a već 1789. godine je teško oštećena. Tada je i zaradila svoj naziv Batal džamija što na turskom znači zapuštena.
Prvi put Batal džamija bila je oštećena u napadu Austrijanaca na Beograd 1717. pod vođstvom Eugena Savojskog. Tokom druge austrijske okupacije Beograda (1717 - 1739.) bila je pretvorena u skladište uniformi regimente princa Aleksandra Virtemberškog.
Međutim, nakon što su Turci potukli austrijsku vojsku kod Grocke 1739. godine i vratili se u Beograd, započeli su sa obnovom zdanja. Radovi su završeni tek 1766. godine, a u ovu svrhu potrošeno je 7.000 groša.
Svoj sjaj džamija nije dugo zadržala.
U borbama za Beograd, 1789. godine, ponovo je oštećena. Turci su je koristili za odbranu, a glavnokomandujući austrijskih trupa, maršal Laudon, je prema njenom minaretu usmeravao i određivao pravce napada na grad. Austrijanci su tada po treći put od Turaka preuzeli Beograd, ali su se u njemu zadržali samo dve godine.
Zla kob Batal džamije još nije bila završena. Tokom borbi za oslobođenje Beograda u Prvom srpskom ustanku 1806. godine, Turci su iz nje pružali snažan otpor ustanicima ušančenim na području Tašmajdana. U ovim borbama džamija je katastrofalno oštećena kada su je Karađorđevi artiljerci pogodili iz trešnjevog topa i raspolutili minaret.
U vreme Drugog srpskog ustanka, ustanici su u džamiji postavili stražu i odatle kontrolisali dunavsku stranu Beograda i Vidin kapiju.
Zaludna carigradska molba
Beogradski vezir, Jusuf-paša, po okončanju borbi, imao je nameru da popravi Batal-džamiju, o čemu je obavestio kneza Miloša, 20. juna 1836. godine. Tada mu je pisao da je inženjer Ethem-bej, video je kako stoka ulazi u ovu džamiju, zbog čega su joj zazidana vrata.
Uzalud je paša objašnjavao da mu je poslato 50.000 groša, dva zlatna polumeseca alema i feman kojim mu se naređuje da opravi Batal džamiju, da "naš Car ima veliku želju za popravljanjem zadužbina" i isticao da bi "popravku trebalo izvršiti kako bi nizami, koji će vežbati na Vračaru, mogli kad dođe vreme i namaz da klanjaju u džamiji".
Knez Miloš beše tvrda srca. Odbio je renoviranje džamije uz objašnjenje da je taj deo u srpskim rukama i u blizini palilulske crkve. Uzalud su bile i urgencije iz Carigrada. Knez je smatrao da popravak Batal džamije znači širenje turske vlasti van granica beogradske varoši, što hatišerifom, kojim je rečeno da je sva zemlja van varoši u srpskim rukama, nije bilo dozvoljeno.
Miloš je čak naredio da se zemljište prekopa i preore, a "da se oko Batal džamije više pandura nađu". Da bi bio siguran da se turska vojska neće vratiti, Miloš je naredio da se spali Savamala, a neposlušni Savamalci nasele oko Batal-džamije, a tu je bila postavljena i stočna pijaca.
To je bio kraj beogradske Aja Sofije.
