ČESTO PITANJE: Šta je Aleja velikana, a šta zaslužnih građana? Evo ko ima pravo da bude sahranjen među znamenitim ličnostima Srbije
Na nekoliko desetina ari, unutar zidina beogradskog Novog groblja, u dve Aleje, večni san snevaju jedni do drugih - Jovan Cvijić i Ilija Milosavljević Kolarac, Paja Jovanović i Ivo Andrić, Dragan Nikolić i Milena Dravić i mnogi drugi umetnici, naučnici i književnici.
U javnosti često dolazi do zabune oko starije - Aleje velikana i mlađe - zaslužnih građana, jer su na obe parcele sahranjene poznate ličnosti srpskog i jugoslovenskog društva.
Međutim, Aleje se razlikuju, što ih čini, smatraju mnogi, jedinstvenim.
KORONA SOJ "KENTAUR" HARA SVETOM: Najopasnija varijanta do sada - brzo mutira
OVO JE NOVO ŽARIŠTE KORONE U SRBIJI?! "Trenutna situacija je nestabilna i preteća"
USVOJENO! Pomerena starosna granica za vantelesnu oplodnju o trošku države
Prva razlika između Aleja jeste da su nastale u drugačijim društvenim okolnostima - u Aleji velikana je akcenat na porodici i naslednicima, dok se kod Aleje zaslužnih građana ličnost izdvaja iz društva kao jedinka i ne sahranjuje sa članovima porodice.
Aleja velikana, izgrađena 1920-ih, baštini tradiciju 19. i 20. veka, te da pored doprinosa društvu sahranjenih ličnosti, prepoznaje i značaj njegovih potomaka.
Osnovna ideja Aleje zaslužnih građana, bila je da se istaknute ličnosti, u većini slučajeva, sahranjuju pojedinačno,
Razlika koja se često pominje je i da ne postoji mogućnost prostornog širenja Aleja velikana, dok je površina Aleje zaslužnih građana nekoliko puta povećavana.
Aleja velikana
Aleja velikana je predstavljala prvu celinu na Novom groblju namenjenu sahranjivanju značajnih ličnosti 19. i početka 20. veka.
Pruža se poput prave aleje između drvoreda sa obe strane.Pošto je izgradnja završena 1927. godine u grobnice su preneti posmrtni ostaci "nacionalnih velikana" tog perioda, kako sa beogradskih groblja, tako i iz inostranstva.
Grad je obezbeđivao grobnicu - podzemni deo, dok su porodice, institucije ili udruženja kojima su pripadali, uređivali nadzemni deo - spomenik, ploču ili kapelu.
Aleja zaslužnih građana
Aleja zaslužnih građana rađena je po projektu arhitekte Svetislava Ličine, a izgradnja je završena 1965. godine.
Isprva je nazivana Groblje zaslužnih građana.
Nalazi se na površini od oko 4.200 metara kvadratnih i nekoliko puta je proširivana.
Predstavlja posebnu arhitektonsku celinu gde je sahranjeno skoro 800 ličnosti od posebnog značaja za srpsku i jugoslovensku istoriju i kulturu.
Čovek može biti sahranjen u grobnici - gde se polažu sanduci, rozarijumima - koji su predviđeni za polaganje urni u zemlju i kolumbarijumima - pregradama u polukružnim betonskim zidovima, konhama.
Grobnice mogu biti raspoređene jedna do druge ili postavljene kružno po pet u nizu, zrakasto se šireći.
Zbog koncepta da su svi sahranjeni "jednaki po zaslugama - bez obzira na zanimanje", izgled ploča je istovetan.
Početna ideja je bila da se na pločama ne ucrtavaju religijski simboli - prvenstveno krstovi, kao ni ideološki - petokrake, ali se toga nisu svi pridržavali.
Ko može biti sahranjen u Aleji zaslužnih građana?
U Aleji zaslužnih građana, jedni pored drugih, sahranjeni su glumci, književnici, pesnici, sportisti, pevači, političari i značajne ličnosti drugih zanimanja.
Za razliku od Aleje velikana, gde se danas sahranjuju samo potomci, pogreb u Aleji zaslužnih građana reguliše se gradskom Odlukom o uređivanju i održavanju groblja i sahranjivanju.
Pored nosioca najviših državnih odlikovanja, članova Srpske akademije nauka i umetnosti i počasnih građana Beograda, u Aleji mogu počivati i osobe koje predlože relevantna udruženja kojima su pripadali i njihove porodice.
Sahranjivanje u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju, kao i sahranjivanje u budućoj Aleji zaslužnih građana Beograda na Novom Bežanijskom groblju regulisano je gradskom Odlukom o uređivanju i održavanju groblja i sahranjivanju, preciznije članovima 36 a i 36 b. Na osnovu pomenute Odluke, zaslužno lice je lice koje je u toku života dobilo najviši stepen odlikovanja Republike Srbije, lice koje je steklo zvanje akademika Srpske akademije nauka i umetnosti i lice kome je dodeljeno zvanje počasni građanin Beograda, odnosno lice koje je steklo Nagradu grada Beograda.
Izuzetno, gradonačelnik grada Beograda može odlučiti da i drugo lice može biti sahranjeno u Aleji zaslužnih građana/Aleji zaslužnih građana Beograda, ako je u toku života bilo istaknuto u oblasti u kojoj je delovalo. Predlog da se posmrtni ostaci zaslužnog lica sahrane u Aleji zaslužnih građana/ Aleji zaslužnih građana Beograda daje institucija čiji je preminulo lice bio član, uz prethodnu saglasnost supružnika ili članova uže porodice umrlog lica.
Uz predlog da se posmrtni ostaci zaslužnih sahrane u Aleji zaslužnih građana/Aleji zaslužnih građana Beograda, podnosilac dostavlja i mišljenje resorno nadležnog Ministarstva/ resorno nadležne organizacione jedinice Gradske uprave Grada Beograda, iz oblasti u kojoj je to lice bilo istaknuto i svojim radom dalo doprinos javnom životu grada i republike.
Iako krajnju odluku donosi kabinet gradonačelnika, porodica preminulog mora biti saglasna da li želi da pokojnika sahrani na tom mestu.
Pravila su sa vremenom menjala i postajala fleksibilnija.
Kaže da su u socijalističkoj Jugoslaviji u Aleji mahom sahranjivani društveno-politički radnici, filmski glumci, kompozitori i sportisti.
Tokom 1990-ih i kasnije došlo je do promena, pa je više ljudi sa estrade sahranjivano u Aleji.
Za razliku od velikana narodne muzike, pevača i pevačice Tome Zdravkovića i Silvane Armenulić, koji su preminuli dok je postojala Jugoslavija, njihove kolege - Predrag Cune Gojković i Staniša Stošić - umrli u prethodnoj deceniji, sahranjeni su u Aleji zaslužnih građana.
