ŠABAČKA CRKVA SVETIH APOSTOLA PETRA I PAVLA: Bogomolja, utočište i simbol stradanja srpskoga naroda
Tradicija - Najdublje ukorenjeni deo našeg kulturnog nasleđa, kroz vekove pažljivo čuvan i prenošen s kolena na koleno, da se ne bi zapostavilo ili zaboravio. Ona nas povezuje sa precima i usto vreme predstavlja naše nasleđe za one koji dolaze posle nas. Negovana kroz predanja, rituale i običaje, samo naša i ničija više, jedinstvena i veličanstvena, bez nje nema niti nas, niti našeg nacionalnog identiteta.
Gradnja Hrama Svetih apostola Petra i Pavla u Šapcu, koji je postao simbol grada, započela je početkom XIX veka. Tadašnja crkva, smeštena u srpskom delu Baira, bila je u lošem stanju, te je Jevrem Obrenović odlučio da podigne novi hram koji bi zadovoljio potrebe vernika jednog velikog i modernog grada kao što je Šabac.
ŠABAČKA TVRĐAVA: Simbol grada, čuvar tradicije i spomenik kulture
ŠABAČKA BIBLIOTEKA: Svetilište znanja, čuvar mudrosti i vrata ka neizmernom blagu ljudskoga duha
ŠABAČKI NARODNI MUZEJ: Učitelj istorije, promoter umetnosti i čuvar kulturne baštine
Od 1826. do 1831. godine, postavljani su temelji sadašnjeg monumentalnog zdanja šabačke crkve. Joakim Vujić, koji je prošao kroz Šabac 1826. godine, zabeležio je da se priprema materijal za gradnju novog hrama. Jovan Kurteša (Kutović) je poklonio plac za izgradnju crkve.
Prvo zvono crkve oglasilo se na dan kada se rodio Miloš, sin Jevrema Obrenovića, 13. novembra 1829. godine. Dobijanje posebnog odobrenja turskih vlasti bilo je neophodno za ovo slavlje, jer se posle sedam kćeri, Jevremu konačno rodio sin, koji će kasnije postati otac kralja Milana Obrenovića. Knjeginja Ljubica je takođe prisustvovala svečanosti.
Godine 1858. sedam zvona izrađenih u kragujevačkoj toplovnici postavljena su na crkvu. Najveće od njih je bilo poklon Tomanije Obrenović, supruge Jevrema Obrenovića. Istovremeno sa izgradnjom zvonika, radovi na slikanju ikonostasa su takođe bili u toku. Eparhija Šabac je 6. novembra 1852. godine zaključila ugovor sa poznatim slikarom Pavlom Simićem o oslikavanju ikonostasa. Radovi na ikonostasu su trajali od 1852. do 1857. godine. Episkop šabački Joanikije Nešković je priložio dveri za ikonostas, dok je duborezački deo izradio Đorđe Dević iz Bačke Palanke, a pozlatarske radove je obavio Miloš Branković.
Posebno je značajno spomenuti da je u porti šabačke crkve sahranjen pop Luka Lazarević, koji je stradao u Šapcu 5. maja 1852. godine. Na zidu crkve iznad groba ispisan je epitaf, koji je napisao pesnik i profesor šabačke gimnazije Jovan Ilkić, ističući Luku Lazarevića kao komandanta grada šabačkog, štita Pocerja i cveta srpskih junaka.
Tokom Prvog svetskog rata, crkva je podelila sudbinu naroda Šapca i celoga srpskoga roda. Crkva je bila teško oštećena, sa srušenim zvonikom, porušenim krovom, oštećenim zidovima i svodovima. Austrougari su u crkvi držali taoce, koje su, nakon intenzivnog mučenja i izgladnjivanja, na kraju streljali ispred hrama. Iznutra, okupatori su odneli sve što su mogli, dok je ikonostas bio izboden bajonetima, jer su zlotvori znali da je vera pravoslavna srpski narod održavala u životu kroz vekove i da smo zahvaljujući njoj uvek ustajali iz pepela.
Nakon rata, crkva je obnovljena. Slikar Stevan Čalić je 1931. godine naslikao ikonu svetog Jovana Krstitelja koja se sada nalazi na ikonostasu. Kao kompenzaciju za ukradena zvona, 1924. godine, crkva je dobila crkveni sat na zvoniku i sedam novih zvona, od kojih su neka težila 1700 i 1430 kilograma. Nova zvona prvi put su zazvonila dan uoči Petrovdana, dana praznovanja Svetih apostola Petra i Pavla, 11. jula 1924. godine.
Freske na zidovima crkve su oslikane 1932. godine, a autor je bio Andrej Bicenko, ruski umetnik izbeglica. U kripti sabornog hrama Šapca sahranjeni su sveštenici Jovan Pavlović, Marko Petrović, Jovan Živković, Adam Teodorović i episkop Samuilo Pantelić.
Na početku Prvog svetskog rata, 12. avgusta 1914. godine, Šabac je doživeo snažno bombardovanje. Nakon ulaska Austrijanaca u grad, stanovništvo koje se nije uspelo skloniti bilo je zatvoreno u veće kafane, bolnicu, a većina njih u oštećenu crkvu. Taoci su bili mučeni tri dana i tri noći bez hrane i vode, da bi na kraju bili streljani.
Nakon rata, iz masovne grobnice iza crkve, ekshumirano je 157 tela koja su zatim sahranjena u zajedničku grobnicu ispred hrama. Godine 1934. podignut je spomenik i spomen-kosturnica, koji je otkrio kralj Aleksandar Karađorđević. Skulptura na vrhu spomenika prikazuje srpskog vojnika u pokretu, sa razvijenom zastavom u jednoj ruci, dok drugu ruku drži spuštenu pušku, simbolišući pobedu i oslobođenje. Na prednjoj strani spomenika urezan je natpis: "Žrtvama ratova 1912-1918. Zahvalno potomstvo, 19. avgust 1933. Šabac". Visina spomenika je oko 8 metara.
Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Šapcu, zajedno sa Spomenikom palim Šapčanima u Prvom svetskom ratu i pokretnim predmetima unutar crkve koji imaju poseban kulturni i istorijski značaj, proglašena je za spomenik kulture.
Danas, Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Šapcu predstavlja značajan kulturno-istorijski spomenik i duhovno jezgro grada. Sa svojom impozantnom arhitekturom, bogatim unutrašnjim dekorom i značajnom ulogom u istoriji Šapca, crkva svedoči o duhovnom nasleđu i tradiciji pravoslavlja u regionu, predstavljajući mesto gde se vernici okupljaju u molitvi, slavljima i sećanjima.
Sa svojim obnovljenim zidovima, freskama i ikonostasom, crkva predstavlja umetničko blago koje iznova oduševljava. Svaki detalj unutrašnjosti nosi istorijsku i duhovnu vrednost, a među svim čarima ovog zdanja, svakako se najviše ističe čuveni ikonostas, koji danas sija punim sjajem, simbolišući snagu srpskoga naroda i važnost pravoslavlja, koje je utisnuto u svaku poru našeg bića.
Projekat je finansiran iz budžeta Grada Šabac. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
