Na današnji dan 3. aprila 1992. godine počeo je rat u BiH: Hrvatska vojska napala Kupres

Petak, promenjivo oblačno vreme, ali nije bilo padavina. 

Ujutro, oko šest sati, jake pešadijske i mehanizovane snage (različiti izvori govore o upotrebi najmanje sedam do najviše 10 tenkova i oklopnih transportera) iz pravca Šujice napale su Donji Malovan i već posle sat-dva stavile ga pod kontrolu, bez ozbiljnijeg otpora neiskusnih branilaca, koji su napad dočekali potpuno nespremni. O razmerama te nespremnosti dovoljno govori podatak da ispred sela, prema Šujici i Livnu, nije bio iskopan ni jedan rov!

Zbog prikrivanja podataka na hrvatskoj strani (pre svega učešća regularne vojske Hrvatske i stranih plaćenika), ne postoji zvanični spisak svih jedinica koje su 3. aprila napale na Malovan, ali je nepobitno utvrđeno da su u aprilskim borbama na Kupreškoj visoravni učestvovale sledeće jedinice ili njihovi manji delovi: 203. vukovarska brigada, sa specijalnom jedinicom "žuti mravi", 106. osječka brigada, 126. brigade ZNG, 4. gardijska (splitska) brigada ZNG, 101. zagrebačka brigada, studentska bojna "Kralj Tomislav" iz Zagreba, bojna Frankopan, bojna Zrinski, plaćenici iz Evrope, Južne Amerike i Afrike, 13. bojna HOS-a "Vitez Jure Francetić", satnija HOS-a iz Prozora, dobrovoljačka satnija iz Gornjeg Vakufa, dobrovoljačka satnija iz Bugojna, bojna iz Lištice, bojna iz Posušja, bojna iz Gruda, snage TO Tomislavgrada i Livna...

Početak rata Srbi su dočekali sa sledećim snagama na Kupreškoj visoravni. U rejonu Novog Sela i Blagaja (severozapadni deo visoravni, pravac prema Šipovu) bio je razmešten 3. motorizovani bataljon 11. proleterske motorizovane (drvarsko-petrovačke) brigade 9. kninskog korpusa JNA, bez jedne čete, ojačan sa baterijom minobacača MB 120 (5 oruđa), baterijom haubica 105 mm (6 oruđa) i vodom protivoklopnih topova ZIS 76 mm (3 oruđa). Bataljon je imao oko 250 ljudi. Komandno mesto 11. brigade je bilo u Drvaru, a u bataljonu su bili rezervisti iz Bosanskog Petrovca, pod komandom kapetana Kesića.

Iz Banja Luke je 31. marta u Novo Selo stigao i 5. dobrovoljački bataljon pri 5. banjalučkom korpusu, sastavljen od "belih orlova" i pristalica drugih patriotskih organizacija, pod komandom Jove Ostojića, sa 150 boraca. U jedinici su uglavnom bili dobrovoljci iz Srbije, koji su već učestvovali u borbama u Zapadnoj Slavoniji.

Prihvatile su ih snage TO Blagaj, jačine oko 250 ljudi, naoružane pješadijskim oružjem, jednim bestrzajnim topom, sa šest minobacača 82 i 60 mm, te dovoljno granata i municije.

U gradu Kupresu Srbi su imali 310 teritorijalaca, uglavnom naoružanih automatskim puškama M 70 a, sa jednim bestrzajnim topom i više minobacača od 82 i 60 mm. U Begovom Selu, Odžaku i Botunu imali su 45 dobro naoružanih ljudi.
U Donjem Malovanu srpske snage brojale su najmanje 270 vojnika. Oko 130 vojnika seoske čete iz Malovana, 100 vojnika čete iz 1. čete 1. šipovačkog bataljona 13. partizanske brigade, pionirski vod 293. inžinjerijskog puka JNA iz Nove Topole, vod vojne policije iz 5. banjalučkog korpusa JNA, veći broj minobacača i baterija bestrzajnih topova.

U Ravnom četa sa više od 170 naoružanih ljudi. U Vukovskom četa sa više od 160 naoružanih ljudi. U Riliću i Zanaglini četa od 80 naoružanih ljudi. Sve ove čete imale su po nekoliko minobacača 82 i 60 mm i po nekoliko stotina granata. Četa u Ravnom imala je i bestrzajni top.
Bilo je planirano da sve ove seoske jedinice uđu u sastav 19. brigade JNA u Donjem Vakufu, ali to integrisanje nije bilo ni započeto, osim sa četama u Kupresu i Donjem Malovanu. Mada su i one još uvek bile ni riba, ni devojka.

Bez pružanja iole značajnijeg otpora agresoru, borci i deo stanovništva iz Donjeg Malovana izbegli su prema Hrbljini i Glamoču, ali je više od 90 muškaraca, žena i dece zarobljeno i odvedeno u logore. Poginuo je borac 13. brigade Žikica Maksimović iz Strojica i 10 meštana. Sedam pripadnika čete Malovan i troje civila. Devetoro ubijenih je iz porodice Duvnjak.

Istovremeno sa napadom na Donji Malovan, hrvatska artiljerija je tukla i Gornji Malovan, posebno motel Adria-ski na Čajuši, gde se nalazila dobrovoljačka četa iz Blagaja. Blagajčani su dobili naređenje da napuste Čajušu i preko Omara dođu u Novo Selo, kako bi se pridružili jedinicama koje će krenuti u napad prema Kupresu. Bataljonu 13. brigade iz Mrkonjića naređeno je da iz Pribeljaca, preko Velike Plazenice, izbije na Kupreška vrata.

Linta povodom 22 godine od egzodusa Srba: Sarajevo jedan od simbola stradanja našeg naroda u BiH

U osam sati pripadnici Kupreške bojne HOS blokirali su Kupreška vrata i ostale izlaze iz Kupresa. U 3. četu Kupreškog bataljona JNA u Koprivnici, koja je trebala da blokira Kupreška vrata i spreči dolazak hrvatskih pojačanja iz pravca Bugojna, od 300 mobilisanih vojnih obveznika iz Čipuljića i Bugojna javilo se samo njih 35. 

Pripadnici zloselske satnije HOS ne dozvoljavaju da sanitetsko vozilo sa teškim ranjenicima iz Donjeg Malovana prođe prema Blagaju i Šipovu i vraćaju ga u Kupres.

Komandant 30. partizanske divizije pukovnik Stanislav Galić i Srbi traže sastanak sa rukovodstvom HDZ u Kupresu, Hrvati odbijaju susret.

Iz zaseoka Buč, na početku Rastičeva, Hrvati otvaraju vatru na pripadnike JNA u Crnogorčevoj dolini, Blagaj, i time počinju rat i na drugom, severozapadnom , delu Kupreške visoravni.

U 10 časova, po naređenju koje su dobili iz komande u Kupresu, članovi minobacačke posade Kupreške bojne HOS na Mrnjašici počinju da granatiraju Blagaj. 

Oko 13 časova artiljerija iz Novog Sela i Blagaja počela je da uzvraća, dejstvujući po Rastičevu, Suhovi i Zloselima. 

STROGO POVERLJIVO! Izveštaj NATO: Srbija može da VRATI KOSOVO za dva dana

Sat vremena kasnije, preko Mekotina i Velike Plazenice, počeo je i pješadijski napad na Rastičevo, u kojem su učestvovali 3. bataljon 11. brigade i TO Blagaj, ali bez vidljivijih rezultata. Slabo pripremljen napad se sveo na pozicionu razmenu puščane vatre, bez ozbiljnog pokušaja da se uđe u selo.

Oko 17 časova na uzvišenju Mrnjašica granata iz Blagaja pogodila je minobacački položaj HOS-a i ubila trojicu, a ranila dvojicu hrvatskih vojnika. Kasnije su poginula još dvojica pripadnika HOS-a. Komanda 5. korpusa JNA u Banjaluci naredila je da se iz Zapadne Slavonije na Kupres prebaci ostatak 5. dobrovoljačkog bataljona i haubički divizion, ojačan sa baterijom PVO oruđa (u pitanju su "prage").

U Ravnom, Vukovsku i Riliću nije bilo borbenih dejstava. Atmosfera u gradu Kupresu je na ivici pucanja, ali nije bilo sukoba. Hrvati kontrolišu Kupreška vrata, Poganac, Čardačicu i ostala uzvišenja oko grada, dok se uže gradsko područje nalazi pod srpskom kontrolom.