VLASTI LAŽNE DRŽAVE HOĆE ETNIČKI ČISTO KOSOVO! Eparhija raško-prizrenska upozorila: "Žele nestanak Srpske pravoslavne crkve i njenih vernika"

Eparhija raško-prizrenska reagovala je povodom povodom medijskih izveštaja o zauzimanju oko 50 ari zemljišta na kojem se nalaze temelji srednjovekovne crkve Bogorodice Hvostanske iz 13. veka, ukazujući da je to još jedan korak u brisanju istorijskog i duhovnog identiteta srpskog naroda i crkve na Kosovu.

Iz Eparhije raško-prizrenske podsećaju da ovo nije jedinstven slučaj zauzimanja imovine SPC i ističu da je slučaj "preuzimanja" ostataka manastira Bogorodice Hvostanske s pravom izazvao oštre reakcije u stručnoj javnosti i među vernim narodom.

- Nakon nedavnog pokušaja zauzimanja crkve Srpske pravoslavne crkve u selu Rakitnica kod Podujeva, nakon čega kosovska policija protivno svim zakonima nije htela ni da pokrene istragu, i nedugo posle toga, proglašavanja naše crkve Živonosnog istočnika u selu Vinarce kod Kosovske Mitrovice za rimokatoličku crkvu pod 'brigom' kosovskog Ministarstva kulture, najnoviji slučaj 'preuzimanja' ostataka manastira Bogorodice Hvostanske jednog od naznačajnijih lokaliteta naše crkve na Kosovu i Metohiji i drevnog sedišta Hvostanske episkopije od 1219. godine, s pravom je izazvao oštre reakcije u stručnoj javnosti i među vernim narodom naše Crkve - navode iz Eparhije raško-prizrenske.

Sve se ovo dešava, ukazuju, neposredno u jeku medijskog prekrajanja istorije hrama Bogorodice Ljeviške u Prizrenu u prištinskoj "Kohi" i opštem zamahu agresivnog istorijskog revizionizma i brisanja tragova Srpske pravoslavne crkve na tzv. Kosovu od strane njihove vlasti.

Iako je nekoliko srednjovekovnih hramova SPC na Kosovu obnovljeno i prošireno na temeljima ranijih zapustelih ili oštećenih rano-vizantijskih sakralnih objekata pre 800 i više godina, niko nema pravo, naglašavaju iz Eprhije, da na ovakav brutalan način sada preuzima i preimenuje crkve koje vekovima predstavljaju temelj identiteta srpskog naroda i crkve, koja ih je čuvala i molila se u njima.

I ovakvi događaji, kažu, dovode srpski narod i SPC u situaciju da mora da dokazuje ono što je sadržano u brojnim dosadašnjim arheološkim istraživanjima, nalazima, artefaktima, istorijskim zapisima i svedočanstvima u regionu i u svetskoj javnosti, a pogotovo u sakralnom i liturgijskom kontinuitetu koji Srpska pravoslavna crkva ima na Kosovu.

- Treba samo zamisliti kakva bi bila reakcija u evropskim zemljama da verski objekti koji su podignuti na temeljima antičkih paganskih svetilišta ili ranijih sakralnih objekata drugih denominacija, preko noći postanu meta aproprijacije od strane političkih vlasti koje bi to radile iz ideoloških razloga. Takvo ponašanje bi našlo na otvorenu osudu javnosti i zasigurno se našlo na meti zakonskih regulativa koje zabranjuju takvo ponašanje. Nasrtaj na verske objekte koji predstavljaju temelj postojanja i opstanka naše crkve na Kosovu i Metohiji, bez obzira na političke prilike, predstavlja ništa drugo nego otvoreni akt represije, kršenja verskih i ljudskih prava i izaziva direktnu etničku i versku netrpeljivost. Da li treba da čekamo da kosovske vlasti jednog dana ukinu i samu Srpsku pravoslavnu crkvu kao što su to činile ateističke vlasti u više komunističkih zemalja gde su bogoslužbeni objekti zatvarani, pretvarani u muzeje ili varvarski rušeni i skrnavljeni u ime bezbožne ideologije? Takvo ponašanje nema i ne sme da bude tolerisano u 21. veku, posebno imajući u vidu obaveze koje je Priština preuzela pred zapadnim zemljama od 2008. godine ali i odredbe Rezolucije 12 44 UN gde se jasno pominje očuvanje srpskog nasleđa - navodi se u saopštenju.

Iz Eparhije se pitaju po kojoj logici oni koji bez ikakve rezerve glorifikuju oružane grupe i njihove ideološke sledbenike koji su učestvovali u sistematskom uništavanju desetina srpskih pravoslavnih hramova i više stotina grobalja od 1999, posebno u toku Pogroma 2004. godine, mogu da ubede srpski narod i svet u svoje "dobre namere" da zaštite duhovnu i kulturnu baštinu SPC ili da te hramove čije su rušenje podsticali proglašava za svoje.

- Našoj crkvi se svakim danom negiraju osnovna prava, sloboda pristupa pojedinim objektima, dok više medija i tabloida na albanskom jeziku promovišu krajnje jednostrane istorijske narative koji ne počivaju na istorijskim činjenicama nego na selektivnim tumačenjima istorije i grubim reinterpretacijama, pri čemu se izostavljaju vekovi postojanja ovih crkava i manastira koje su mnogi Albanci poštovali i čak čuvali. Takvo ponašanje neposredno poziva na otvoreni progon i ponavljanje vandalizma koji je izvršen nad našom crkvom nakon rata 1999. godine i koji se sada nastavlja represivnim merama i negiranjem prava srpskom narodu i crkvi od strane kosovskih vlasti - ističu iz Eparhije.

Srpska pravoslavna crkva je sa svojim sakralnim objektima značajno obeležila istoriju Kosova i to u tolikoj meri da su sva četiri Unesko spomenika svetske kulturne baštine na ovom prostoru hramovi iz srpskog, nemanjićkog perioda.

Podsećaju da su ove svetinje istovremeno i stavljene na listu ugrožene svetske baštine i 25. godina se nalaze pod oružanom zaštitom zbog realnih bezbednosnih opasnosti.

- Ovi verski objekti svojom dragocenom arhitekturom i freskama iz perioda od 13. veka nadalje predstavljaju univerzalnu vrednost i nisu od značaja samo za srpski narod i našu crkvu, koji su ove objekte podigli, obnavljali, dograđivali i sačuvali u najtežim vremenima poslednjih više stotina godina i koji predstavljaju mesta liturgijskog okupljanja i kolektivnog pamćenja, već su deo i evropske i svetske baštine. Umesto da budu poštovani, suočavamo se sa situacijom da je njihov opstanak nemoguć bez oružane zaštite, i da se preko noći mogu ograditi i preimenovati u nešto što nikada nisu bili. Negiranje verskih prava koje vodi brisanju ili grubom menjanju istorije potpuno je u suprotnosti sa osnovnim temeljima demokratskih društava i uz sve druge primere kršenja prava naše crkve, nepriznavanja odluka najviših sudova i sistematsko uništavanje naših svetinja posebno od 1999. godine nadalje, neposredan je pokazatelj da kosovske vlasti očigledno ne vide ni mesta ni budućnosti za srpski narod i Srpsku pravoslavnu crkvu na ovom prostoru - navodi se u saopštenju.

Najnoviji slučaj korišćenja mašinerije za postavljanje ograde oko lokaliteta Bogorodice Hvostanske bez ikakve komunikacije sa Srpskom pravoslavnom crkvom, za koju se zna da je jedna od njenih najvažnijih lokaliteta i postavljanje natpisa samo na albanskom jeziku u kome se izostavlja osam vekova istorije tog važnog verskog sedišta, još jedan je primer koji pokazuje stvarne namere i metode kosovskih vlasti, koje neskriveno žele stvaranje etnički čistog Kosova i nestanak Srpske pravoslavne crkve i njenih vernika, ocenjuju iz Eparhije raško-prizrenske.

Istorija svetinje

Sve što se pouzdanije zna o Bogorodici Hvostanskoj jeste upravo ono što je vezano za njen istorijat s početka 13. veka, počevši od arhitekture, nađenih materijalnih tragova, kao i brojnih pisanih svedočanstava u sačuvanoj literaturi Srednjeg veka, kao što je slučaj sa drugim srednjovekovnim arheološkim lokalitetima na prostoru Kosova.

Sam lokalitet je kako se priznaje i na natpisu koji je postavljen na albanskom jeziku detaljno istražen od strane srpskih eminentnih istoričara i arheologa koji su pronašli i sačuvali brojne artefakte, kao što je Rodopovo zvono iz 15. veka i razne druge predmete koji svedoče o identitetu ove svetienje.  

Ozbiljna istorija, konstatuju iz Eparhije, počiva na činjenicama koje se temelje na nepobitnim materijalnim dokazima i ne može se improvizovati na osnovu proizvoljnih nagađanja, selektivnog i proizvoljnog pristupa istoriji, a pogotovo ne na temeljima radikalnih političko-nacionalnih ideologija novijeg vremena.

Stoga Eparhija raško-prizrenska odlučno apeluje na lokalne i međunarodne predstavnike na Kosovu da se zaustavi proces politizacije i selktivne prezentacije duhovne i kulturne baštine SPC, koja na ovim prostorima kao autokefalna crkva postoji i deluje 800 godina i duboko je povezana sa istorijom ovog regiona.

Revizija drugih crkava i manastira SPC na Kosovu i Metohiji predstavlja proces koji duboko ugrožava etničke i verske odnose u širem regionu i vodi brisanju jednog viševekovnog identiteta srpskog naroda i aproprijaciji njegove baštine koja je preživela više stotina godina osmanske vlasti i dva svetska rata.

- Još jednom napominjemo da Srpska pravoslavna crkva sa svojim crkvama i manastirima predstavlja bogatstvo za sve ljude dobre volje koji ovde žive, nezavisno od savremenih političkih zbivanja i kao Crkva čvrsto se zalažemo da se na Kosovu i Meothiji izgradi miran suživot među svim građanima, bez obzira na njihovo etničko ili versko poreklo, uz puno poštovanje tradicija svih verskih zajednica, što je, uostalom, i osnova savremenog evropskog društva zasnovanog na vladavini zakona i prava - navodi se u saopštenju.

Ostaci manastirskog kompleksa crkve Bogorodice Hvostanske, koji se još naziva i  Studenica Hvostanska, ili Mala Studenica lociran je u selu Vrela, na udaljenosti oko devet kilometara zapadno od Istoka.

Prvi pomen sela kao "zaselak Vrela" imamo 1397. godine kada ga kneginja Milica prilaže manastiru Dečanima. Sledeći pomen manastira je u turskom popisu iz 1485. gde je upisan kao manastir "Ivrala" (Vrela, odnosno Studenica Hvostanska) i u njemu "sin mitropolita Tijokan" i četiri kaluđera.

U kasnijem turskom popisu pominje se kao Vrelo Prečiste. U njemu je 1560. godine pisan jedan Prolog. U turskom popisu za vreme cara Sulejmana (1494-1566) upisane su ovde i četiri kuće. U sledećem turskom popisu 1570/71. zapisano je da je manastirom rukovodio kaluđer Makarije, bez sumnje budući Patrijarh Makarije Sokolović. U narednom turskom popisu 1582. manastirskim imanjem upravlja kaluđer Gerasim koji se ujedno bavio i sokolarstvom o čemu je imao berat.

Istorijat nastanka samog manastira malo je poznat. Godinom 1219. kada je Sveti Sava vršeći reorganizaciju novoosnovane Autokefalne srpske crkve, osnovao je Hvostansku Episkopiju pri manastiru "u Fosne, u Studenice Male".

Episkopija od 1381. godine prerasta u mitropoliju i prvi hvostanski arhijereji pominju se već početkom 14. veka, a poslednji, po imenu Viktor, 1635. godine. Druga polovina 16. veka za manastir bila razdoblje procvata, kada se zapaža i znatna umetnička aktivnost. U drugoj polovini 17. veka, najverovatnije u doba Velike seobe 1690, manastir je zapustela i počeo da propada.

Tokom vremena građevinski materijal sa Bogorodice Hvostanske počeo se raznositi, pa je, pored ostalog, bio ugrađen i na seoskoj džamiji gde su sekundarno uzidani delovi mermernih ploča i tesanikâ sa i bez ćirilskih natpisa i ornamenata. Putnici koji su videli manastir u 19. Veku svedoče da je Bogorodica Hvostanska potpuno u ruševinama.

Zahvaljujući arheološkim istraživanjima 1930. i 1966-1970. stekao se uvid u prvobitan izgled manastira kojima se  može približno rekonstruisati izgled ovoga nekad važnog crkvenog središta, još iz vremena vizantijske uprave.

Uz glavnu crkvu Bogorodice Hvostanske u srednjem veku su, kako je bilo uobičajeno, podizani i manji hramovi. Temelji jednog od njih otkriveni su sa južne strane crkve. Oko crkve je bio veći broj grobova s kamenim pločama. Neke od njih su upotrebljene pri gradnji džamija u selima Vrelo i Studenica, ali su sada prenete u Pećku Patrijaršiju. Po natpisima na pločama se vidi da su tokom 14. i 15. veka oko crkve sahranjivani lokalni uglednici, kao i hvostanski episkopi.

Početkom 20. veka jedan meštanin je u ruševinama našao poveće zvono, u kome su bila tri primerka oslikane tkanine. Dva od njih se danas čuvaju u Pećkoj Patrijaršiji. Najveći je plaštanica iz doba oko 1300. godine, dok je manji, aer s predstavom Oplakivanja Hristovog, crtao zograf Longin 1597. godine.

Nekadašnji manastirski kompleks crkve Bogorodice Hvostanske, danas je ruševina gotovo sravnjena sa zemljom.

(Srbija Danas)