ŠTA SU TO TERMOBARIČNE BOMBE? Najbrutalnije nenuklearno oružje! Zapad strahuje, jer ga je Rusija razvila do MAKSIMUMA (VIDEO)

Termobarično oružje, takođe nazvano aerosolna bomba, vakuum bomba ili vazdušni eksploziv sa gorivom (FAE)  je vrsta eksploziva koji koristi kiseonik iz okolnog vazduha za stvaranje eksplozije visoke temperature. Vazdušni eksploziv sa gorivom je jedan od najpoznatijih tipova termobaričnog oružja.

Termobarično oružje je skoro 100 odsto gorivo i kao rezultat toga je znatno energičnije od konvencionalnih eksploziva iste težine. Mnogi tipovi termobaričnog oružja mogu se ugraditi u ručne lansere, a mogu se lansirati i iz aviona. Najveća ruska bomba sadrži punjenje od približno sedam tona tečnog goriva koje kada detonira stvara eksploziju od skoro 40 tona ekvivalenta TNT.

Termin "termobaric" potiče od grčkih reči za toplotu i pritisak: termobarikos (thermobarikos), od termos (thermos) vruće i baros (baros) težina, pritisak. Drugi termini koji se koriste za familiju oružja su termobarično oružje visokog impulsa, toplotno oružje i oružje pod pritiskom, vakuum bombe i Vazdušni eksploziv sa gorivom.

Većina konvencionalnih eksploziva se sastoji od mešavine goriva i oksidatora, ali termobarično oružje se sastoji samo od goriva i kao rezultat toga je znatno energičnije od konvencionalnih eksploziva iste težine.

Njihovo oslanjanje na atmosferski kiseonik čini ih nepogodnim za upotrebu pod vodom, na velikoj nadmorskoj visini i u nepovoljnim vremenskim uslovima. Oni su, međutim, znatno efikasniji kada se koriste u zatvorenim prostorima kao što su tuneli, zgrade i nehermetički zatvorena poljska utvrđenja (lisičje rupe, pokriveni rovovi, bunkeri).

Inicijalno punjenje eksploziva detonira kada pogodi svoju metu, otvarajući kontejner i raspršujući smešu goriva kao oblak. Tipičan talas eksplozije termobaričnog oružja traje znatno duže od onog kod konvencionalnog eksploziva.

Za razliku od eksploziva koji koristi oksidaciju u ograničenom području da bi proizveo front eksplozije koji dolazi iz jednog izvora, termobarični front plamena ubrzava do velike zapremine, što proizvodi frontove pritiska unutar mešavine goriva i oksidatora, a zatim i u okolnom prostoru. 

Termobarični eksplozivi primenjuju principe koji leže u osnovi slučajnih neograničenih eksplozija oblaka pare, koje uključuju one od disperzija zapaljive prašine i kapljica. Takve eksplozije prašine dešavale su se najčešće u mlinovima brašna i njihovim skladišnim kontejnerima, a kasnije i u rudnicima uglja, pre 20. veka.

Slučajne neograničene eksplozije oblaka pare se sada najčešće dešavaju u delimično ili potpuno praznim tankerima, rafinerijskim rezervoarima i plovilima, kao što je požar u Bensfildu u Ujedinjenom Kraljevstvu 2005. godine, gde je eksplozijski talas probudio ljude na 150 kilometara udaljenosti od mesta eksplozije.

Ovo oružje se sastoji od kontejnera napunjenog gorivnom supstancom, u čijem središtu se nalazi malo konvencionalno eksplozivno "naelektrisanje". Goriva se biraju na osnovu egzotermnosti njihove oksidacije, u rasponu od metala u prahu, kao što su aluminijum ili magnezijum, do organskih materijala, moguće sa samostalnim delimičnim oksidantom. Najnoviji razvoj uključuje upotrebu nanogoriva.

Efikasan učinak termobarične bombe zavisi od kombinacije brojnih faktora kao što su: Koliko je gorivo raspršeno, koliko brzo se meša sa okolnom atmosferom i iniciranje upaljača i njegovog položaja u odnosu na kontejner sa gorivom.

U nekim dizajnima, jaki sanduci za municiju omogućavaju da se pritisak eksplozije zadrži dovoljno dugo da se gorivo zagreje znatno iznad temperature samozapaljenja, tako da kada posuda pukne, pregrejano gorivo se progresivno samozapali kako dođe u kontakt sa atmosferskim kiseonikom.

Eksplozija disperzivnog punjenja, sabijanje i zagrevanje okolne atmosfere, ima izvestan uticaj na donju granicu. Pokazalo se da gornja granica snažno utiče na paljenje pare iznad kontejnera sa gorivom. 

Ta slabost se može eliminisati dizajnom u kojem je gorivo prethodno zagrejano znatno iznad temperature paljenja, tako da njegovo hlađenje tokom njegovog raspršivanja i dalje rezultira minimalnim kašnjenjem paljenja pri mešanju. Neprekidno sagorevanje spoljašnjeg sloja molekula goriva, kada dođu u kontakt sa vazduhom, stvara dodatnu toplotu koja održava temperaturu unutrašnjosti vatrene lopte i na taj način održava detonaciju.

U zatvorenom prostoru, generiše se serija reflektujućih udarnih talasa, koji održavaju vatrenu kuglu i mogu da produže njeno trajanje na između 10 i 50 mikrosekundi kako se javljaju egzotermne reakcije rekombinacije.

Može doći do daljeg oštećenja kako se gasovi hlade i pritisak naglo pada, što dovodi do delimičnog vakuuma. Ovaj efekat razređivanja doveo je do pogrešnog naziva "vakum bomba". Veruje se da se naknadno sagorevanje klipnog tipa takođe dešava u takvim strukturama, pošto se frontovi plamena ubrzavaju kroz njega.

Vazdušni eksploziv sa gorivom (FAE) se sastoji od kontejnera sa gorivom i dva odvojena punjenja eksploziva. Nakon što je municija ispaljena, prvo eksplozivno punjenje otvara kontejner na unapred određenoj visini i raspršuje gorivo (i eventualno ga jonizuje, u zavisnosti od toga da li je korišćen kontejner za raspršivanje topljenog kvarca) u oblaku koji se meša sa atmosferskim kiseonikom, a veličina oblaka varira u zavisnosti od veličine municije. Oblak goriva ide oko objekata i u strukture.

Drugo punjenje zatim detonira oblak i stvara ogroman talas eksplozije. Eksplozivni talas može uništiti ojačane zgrade, opremu i ubiti ili povrediti ljude. Protivpešadijski efekat eksplozivnog talasa je ozbiljniji u lisičjim rupama i tunelima i u zatvorenim prostorima, kao što su bunkeri i pećine.

Izveštaj "Hjuman rajts voča" od 1. februara 2000. godine citira studiju koju je uradila Obaveštajna agencija za odbranu SAD:

- Mehanizam eksplozije ubijanja živih ciljeva je jedinstven i neprijatan. Ono što ubija je talas pritiska, i što je još važnije, naknadna reakcija-vakum, koja puca u pluća. Ako gorivo deflagrira, ali ne detonira, žrtve će biti teško opečene i verovatno će takođe udahnuti gorivo koje gori. Pošto su najčešća goriva FAE, etilen oksid i propilen oksid, veoma toksična, nedetonirani FAE bi trebalo da se pokaže smrtonosnim za osoblje uhvaćeno u oblaku.

- Efekat eksplozije FAE u zatvorenim prostorima je ogroman. Oni u blizini tačke paljenja su zbrisani. Oni na rubu verovatno će pretrpeti mnoge unutrašnje, nevidljive povrede, uključujući pucanje bubnih opni i zgnječenje organa unutrašnjeg uha, teških potresa mozga, rupture pluća i unutrašnjih organa, a moguće i slepila - navodi studija američke Centralne obaveštajne agencije (CIA).

Drugi dokument Odbrambene obaveštajne agencije spekuliše da, pošto "talasi udara i pritiska izazivaju minimalno oštećenje moždanog tkiva moguće je da žrtve FAE ne ostanu bez svesti od eksplozije, već da pate nekoliko sekundi ili minuta dok se guše".

 

Prvi pokušaji su se desili tokom Prvog svetskog rata kada su zapaljive granate (na nemačkom "Brand Granate") koristile sporo, ali intenzivno sagorevanje materijala, kao što su tkivo impregnirano katranom i barutna prašina. Ove granate su gorele otprilike dva minuta nakon što bi granata eksplodirala i raspršila zapaljene elemente u svim pravcima. Tokom Drugog svetskog rata, nemački Vermaht je pokušao da razvije vakuum bombu pod vođstvom austrijskog fizičara Marija Cipermajra.

Sjedinjene Države su razvile Vazdušni eksploziv sa gorivom (FAE) tokom Vijetnamskog rata. CBU-55 FAE gorivno-vazdušna kasetna bomba je uglavnom razvijena od strane američkog Centra za pomorsko oružje (NWC) u Čajna Lejku, Kalifornija. Trenutna američka FAE municija uključuje sledeće: BLU-73 FAE I, BLU-95 500 lb (230 kg) (FAE-II), BLU-96 2000 lb (910 kg) (FAE-II), CBU-72 FAE I, Raketa AGM-114 Hellfire, XM1060 granata, SMAW-NE projektil za raketni bacač.

Granata XM1060 40 mm je termobarični uređaj za malokalibarsko oružje, koji je isporučen američkim snagama u aprilu 2003. godine. Od invazije na Irak 2003. godine, američki marinski korpus je uveo termobarični "novi eksploziv" (SMAW-NE) za raketni bacač Mk 153 SMAW.

Jedan tim marinaca je izvestio da su uništili veliku jednospratnu zgradu zidanog tipa jednim projektilom sa 91 metra udaljenosti. AGM-114N Hellfire II, koristi bojevu glavu sa povećanim punjenjem metala (MAC), koja sadrži termobarično eksplozivno punjenje koje koristi aluminijum obložen prahom ili pomešan sa PTFE slojem između kućišta punjenja i PBXN-112 eksplozivne smeše.

Kada PBXN-112 detonira, mešavina aluminijuma se raspršuje i brzo gori. Rezultat je kontinuirani visoki pritisak koji je izuzetno efikasan protiv ljudi i struktura.

Nakon FAE koje su razvile Sjedinjene Države za upotrebu u Vijetnamskom ratu, naučnici Sovjetskog Saveza su brzo razvili svoje FAE oružje. Od Avganistana, istraživanje i razvoj su nastavljeni, a ruske snage sada koriste široku lepezu FAE bojevih glava treće generacije, kao što je RPO-A.

Ruske oružane snage razvile su varijante termobarične municije za nekoliko svojih tipova oružja, kao što je termobarična granata TBG-7V sa radijusom čišćenja od 10 metara, koja se može lansirati iz RPG-7. GM-94 je 43 mm bacač granata sa pumpnim dejstvom dizajniran uglavnom za ispaljivanje termobaričnih granata za blisku borbu.

Granata je teška 250 g i sadrži 160 g eksploziva, njen radijus ubijanja je do tri metra, ali zbog namernog dizajna granate "bez fragmenata", udaljenost od četiri metra smatra se bezbednom.

RPO-A i unapređeni RPO-M su pešadijske prenosive raketne granate (RPG), dizajnirane za ispaljivanje termobaričnih raketa. RPO-M, na primer, ima termobaričnu bojevu glavu sa TNT ekvivalentom od 5,5 kg i destruktivne sposobnosti slične 152 mm visokoeksplozivne fragmentacione artiljerijske granate.

RShG-1 i RShG-2 su termobarične varijante RPG-27 i RPG-26. RShG-1 je snažnija varijanta, čija bojeva glava ima radijus ubijanja od 10 metara i proizvodi približno isti efekat kao 6 kg TNT-a.

RMG je još jedan derivat RPG-26 koji koristi bojevu glavu sa tandemskim punjenjem, sa visokoeksplozivnom protivtenkovskom (HEAT) bojevom glavom koja probija otvor da glavno termobarično punjenje uđe i detonira unutra.

Prekursor HEAT bojeve glave RMG-a može da prodre kroz 300 mm armirani beton ili preko 100 mm homogeni oklop, omogućavajući tako termobaričnoj bojevoj glavi prečnika 105 mm da detonira unutra.

Drugi primeri uključuju poluautomatsku komandu do linije vida (SACLOS) ili termobarične varijante 9M123 "Hrizantema" sa aktivnim radarskim navođenjem na milimetarskim talasima, varijantu termobarične bojeve glave 9M133F-1 9M133 "Kornet" i 9M131F bojeve glave 9M131F. 9K115-2 "Metis-M", od kojih su sve protivtenkovske rakete.

"Kornet" je od tada nadograđen na "Kornet-EM", a njegova termobarična varijanta ima maksimalni domet od 10 km  i ima TNT ekvivalent od 7 kg. Termobarična kasetna raketa sa bojevom glavom 9M55S kalibra 300 mm napravljena je za ispaljivanje iz MLRS-a BM-30 "Smerč".

Namenski nosač termobaričnog oružja je TOS-1, MLRS od 24 cevi dizajniran da ispaljuje termobarične rakete od 220 mm.  Balistička raketa "Iskander-M" takođe može da nosi termobaričnu bojevu glavu od 700 kg.

Raazličita municija ruskog vazduhoplovstva takođe ima termobarične varijante. Raketa S-8 od 80 mm ima termobarične varijante S-8DM i S-8DF. Brat S-8 od 122 mm, S-13, ima termobarične varijante S-13D i S-13DF. Bojeva glava S-13DF je teška samo 32 kg, ali njena snaga je ekvivalentna skoro 40 kg TNT-a. KAB-500-OD varijanta KAB-500KR ima termobaričnu bojevu glavu od 250 kg.

Nevođene bombe ODAB-500PM i ODAB-500PMV nose po 190 kg eksploziva goriva i vazduha. KAB-1500S GLONASS/GPS vođena bomba od 1.500 kg takođe ima termobaričnu varijantu. Njena vatrena lopta će pokriti radijus od 150 metara, a smrtonosna zona je radijus od 500 metara. 9M120 "Ataka-V" i 9K114 "Šturm" ATGM imaju termobarične varijante.

U septembru 2007. Rusija je testirala svoje najveće termobarično oružje ikad napravljeno i tvrdila da je njegova snaga ekvivalentna nuklearnom oružju. Rusija je ovo oružje nazvala "Ocem svih bombi" kao odgovor na bombu Massive Ordnance Air Blast (MOAB) koju su razvili Amerikanci, koja nosi ime "Majka svih bombi" i koja je nekada nosila titulu najmoćnije nenuklearne bombe u istoriji.

Ruska bomba sadrži punjenje od približno sedam tona tečnog goriva, poput etilen oksida pod pritiskom, pomešanog sa nanočesticama bogatim energijom, kao što je aluminijum, koje okružuje visokoeksplozivni rasprskivač koji je prilikom detonacije stvorio eksploziju koja je ekvivalentna blizu 40 tona TNT-a. 

Godine 1983. pokrenut je program vojnih istraživanja u saradnji između španskog Ministarstva odbrane (Generalni direktorat za naoružanje i materijal, DGAM), Explosivos Alaveses (EXPAL) i Explosives Rio Tinto (ERT) sa ciljem razvoja španske verzije termobarične bombe, BEAC (Bomba Explosiva de Aire-Combustible). Prototip je uspešno testiran na stranoj lokaciji iz razloga bezbednosti i poverljivosti. Španske vazduhoplovne i svemirske snage imaju neodređen broj BEAC-ova u svom arsenalu.

Godine 1996. Narodnooslobodilačka armija Kine (PLA) je započela razvoj PF-97, prenosnog termobaričnog raketnog bacača, zasnovanog na sovjetskom RPO-A "Šmel". Uveden 2000. godine, navodno je težak 3,5 kg i sadrži 2,1 kg termobaričnog punjenja. Poboljšana verzija pod nazivom PF-97A predstavljena je 2008. godine.

Kina ima i drugo termobarično oružje, uključujući bombe, granate i rakete. Istraživanja o termobaričnom oružju se nastavljaju, a plan je da bude sposobno da dostigne temperaturu od 2.500 stepeni.

Na osnovu visokoeksplozivne Squash head (HESH), indijsko Ministarstvo odbrane razvilo je termobarični projektil kalibra 120 mm, koje je upakovalo termobarični eksploziv u čaure tenkova kako bi povećalo efikasnost protiv neprijateljskih bunkera i lakih oklopnih vozila.

Dizajn i razvoj projektila je preuzeo Armament Research and Development Establishment (ARDE). Projektili su dizajnirani za Arjun MBT. TB projektili sadrže eksplozivnu kompoziciju bogatu gorivom koja se naziva termobarični eksploziv.

Kao što naziv govori, granate, kada pogode metu, proizvode nadpritisak eksplozije i toplotnu energiju stotinama milisekundi. Prekomerni pritisak i toplota izazivaju štetu na neprijateljskim utvrđenim strukturama kao što su bunkeri i zgrade i na mekim ciljevima kao što su neprijateljsko osoblje i laka oklopna vozila.

Britansko ministarstvo odbrane je 2009. godine priznalo da su koristili rakete AGM-114 Hellfire kupljene od Sjedinjenih Država protiv talibanskih snaga u Avganistanu. Ministarstvo odbrane je navelo da su 20 projektila, opisanih kao "bojeve glave za rasprskavanje", koristili 2008. i još 20 u 2009. godini.

Zvaničnici Ministarstva odbrane rekli su novinaru Gardijana Ričardu Norton-Tejloru da su rakete "posebno dizajnirane da unište zgradu i ubiju sve u njoj", pošto su helikopteri Apači ranije bili opremljeni sistemima naoružanja za koje se smatralo da su neefikasni u borbi protiv talibana. Ministarstvo odbrane je takođe navelo da su "pravila angažovanja britanskih pilota bila stroga i da se snimalo sve što pilot vidi iz pilotske kabine".

Ministarstvo odbrane je 2018. godine slučajno otkrilo detalje General Atomicsa u vezi bespilotne letelice MQ-9 Reapers koju je koristilo Kraljevsko vazduhoplovstvo (RAF) tokom građanskog rata u Siriji, a to je da su ovi dronovi bili opremljeni projektilima AGM-114 Hellfire.

Ministarstvo odbrane je poslalo izveštaj britanskoj publikaciji, "Drone Wars", kao odgovor na zahtev za transparentnost informacija. U izveštaju je potvrđeno da su rakete AGM-114N Hellfire koje su sadržale termobaričnu bojevu glavu koristile jurišne bespilotne letelice RAF-a u Siriji. 

Vazdušni eksploziv sa gorivom FAE, kao što je prva generacija CBU-55 oružja gorivo-vazduh, imalo je široku upotrebu u Vijetnamskom ratu. Druga generacija FAE oružja je bila zasnovana na njima, a koristile su ih Sjedinjene Države u Iraku tokom operacije Pustinjska oluja. Korpus marinaca Sjedinjenih Država izbacio je ukupno 254 CBU-72, uglavnom iz A-6E. Korišćeni su za čišćenje minskih polja i ubijanje vojnika u rovovima, ali su bili korisniji kao psihološko oružje.

Američka vojska je takođe koristila termobarično oružje u Avganistanu. Dana 3. marta 2002, vazdušne snage Sjedinjenih Država su upotrebile termobaričnu bombu od  910 kg laserom navođenu protiv pećinskih kompleksa u kojima su se borci Al Kaide i pokreta Taliban sklonili u regionu Gardez u Avganistanu. SMAW-NE su koristili američki marinci tokom Prve bitke za Faludžu i Druge bitke za Faludžu. AGM-114N Hellfire II su prvi put upotrebile američke snage 2003. godine u Iraku.

FAE su navodno korišćeni protiv Kine u kinesko-sovjetskom graničnom sukobu. Rusija je navodno upotrebila RPO-A u Čečeniji.

Sistem TOS-1 je probno ispaljen u dolini Pandžašir tokom sovjetsko-avganistanskog rata kasnih 1980-ih. Jurišni avioni MiG-27 su takođe koristili ODAB-500S/P gorivno-vazdušne bombe protiv snaga mudžahedina u Avganistanu, ali je utvrđeno da su nepouzdane i opasne po kopnene snage.

Nepotvrđeni izveštaji sugerišu da su ruske vojne snage koristile termobarično oružje prilikom napada na ruski parlament tokom ruske ustavne krize 1993. i tokom bitke za Grozni (Prvi i Drugi čečenski rat) za napad na ukopane čečenske borce. Izveštava se da je došlo do upotrebe teškog MLRS TOS-1 i raketnog sistema RPO-A "Šmel" tokom čečenskih ratova.

Govorilo se da su ruske oružane snage koristile mnoštvo ručnog termobaričnog oružja u svojim naporima da ponovo zauzmu školu tokom talačke krize u školi u Beslanu 2004. godine. Tvrdi se da je RPO-A i termobaričnu raketu TGB-7V iz RPG-7 ili rakete iz RShG-1 ili RShG-2 koristio Specnac tokom početnog juriša na školu. Najmanje tri ili čak devet čaura RPO-A kasnije su pronađene na položajima Specnaca. Ruska vlada je kasnije priznala da je koristila RPO-A tokom krize.

Tokom ruske invazije na Ukrajinu 2022, CNN je izvestio da su ruske snage premeštale termobarično oružje u Ukrajinu. Dana 28. februara 2022, ukrajinski ambasador u Sjedinjenim Državama optužio je Rusiju za postavljanje termobarične bombe.

Tokom rata u Avganistanu, britanske snage, uključujući Vazdušni korpus vojske i Kraljevsko vazduhoplovstvo, koristile su termobarične rakete AGM-114N Hellfire protiv talibana. U građanskom ratu u Siriji, britanski vojni dronovi su takođe koristili rakete AGM-114N Hellfire. U prva tri meseca 2018. britanski dronovi ispalili su 92 projektila Hellfire u Siriji.

Izveštaji pobunjeničkih boraca Slobodne sirijske armije (FSA) tvrdili su da je sirijsko vazduhoplovstvo koristilo takvo oružje protiv ciljeva u stambenim zonama koje su zauzeli pobunjenički borci, tokom bitke za Alep i u Kafar Batni. Komisija Ujedinjenih nacija sastavljena od istražitelja za kršenje ljudska prava izvestila je da je sirijska vlada koristila termobarične bombe protiv pobunjeničkog grada Al-Kusair u martu 2013. godine.

Vlade Rusije i Sirije koristile su termobarične bombe i drugu termobaričnu municiju tokom Sirijskog građanskog rata protiv pobunjenika i džihadista.

Termobarični i gorivno-vazdušni eksplozivi su korišćeni u gerilskom ratu od bombardovanja kasarne u Bejrutu 1983. u Libanu, gde je korišćen eksplozivni mehanizam pojačan gasom koji je verovatno bio propan, butan ili acetilen.

Eksploziv koji su bombaši koristili u napadu na Svetski trgovinski centar SAD 1993. godine uključivao je FAE princip korišćenjem tri rezervoara flaširanog vodoničnog gasa da pojača eksploziju. Bombaši "Džama Islamije" koristili su udarno raspršeno punjenje na čvrsto gorivo, zasnovano na termobaričnom principu, da napadnu noćni klub Sari na Baliju 2002. godine.

Međunarodno pravo ne zabranjuje upotrebu termobarične municije, eksplozivnih naprava goriva i vazduha ili vakuum bombi protiv vojnih ciljeva. Njihova upotreba protiv civilnog stanovništva ili infrastrukture može biti zabranjena Konvencijom Ujedinjenih nacija (UN) o ​​određenom konvencionalnom oružju (CCV). Od novembra 2022. svi prethodni pokušaji da se reguliše ili ograniči termobarično oružje su propali.