NA DANAŠNJI DAN: Petparačke priče, Isijavanje, Boni i Klajd, Eminem i još mnogo toga (23. MAJ)
Dobro došli u "NA DANAŠNJI DAN", novu SD rubriku u kojoj ćemo svakog dana davati kratku retrospektivu najvažnijih istorijskih događaja koji su se desili, zamislite, na današnji dan.
NA DANAŠNJI DAN: Novak Đoković, Šerlok Holms, Pac-Man, Valter i još mnogo toga (22. MAJ)
NA DANAŠNJI DAN: Nezavisnost Crne Gore, FIFA, Muhamed Ali, "Imperija uzvraća udarac" i još mnogo toga (21. MAJ)
NA DANAŠNJI DAN: NATO bombardovanje, Bitlsi, "Otac na službenom putu", Majkl Džordan i još mnogo toga (20. MAJ)
1430. Zarobljena Jovanka Orleanka
Skromna po poreklu, ova mlada devojka tvrdila je da je imala vizije u kojima su joj sveci govorili da treba da podrži nekrunisanog kralja Šarla VII u odbrani zemlje od Engleskih okupatara krajem Stogodišnjeg rata.
Za sebe je verovala da je bila vođena božjom voljom, a to verovanje podarilo joj je hrabrost, kojom je vodila francusku vojsku u odbrani Orleana 1429. godine, u kojoj su francuske trupe odbile napad Engleza, koji su pokušavali da pokore Francusku. Ovim činom, Jovanka je zaradila obožavanje cele nacije i zaradila je epitet spasitelja Francuske.
Zanimljiv podatak jeste taj da je celokupna engleska opsada Orleana trajala više pola godine, a da je ista okončana samo devet dana nakon Jovankinog priključenja bici. Njena pobeda daće elan celokupnoj francuskoj vojsci, koja će, nošena tim vetrom hrabrosti, odneti konačnu pobedu u Stogodišnjem ratu.
Ipak, 23. maja 1430. godine, burgundski francuski plaćenici zarobiće Jovanku, a u novembru iste godine irzučiće je Englezima.
Na montiranom sudskom procesu optužena je za jeres, svetogrđe i demonske radnje. Osuđena je na smrt, a kazna će biti izvršena 30. maja 1431. godine spaljivanjem na lomači. Na dan svoje smrti, Jovanka je imala svega 19 godina.
1934. Ubijeni Boni i Klajd
Boni Elizabet Parker i Klajd Čestin Berou, možda najpoznatiji krimi tandem u istoriji, strah i trepet naroda i policije i državni neprijatelji Sjedinjenih Država, stradali su na današnji dan u policijskoj zasedi na putu u saveznoj državi Luizijana.
U svom kriminalnom dosijeu, za nepune dve godine koliko su bili aktivni, imaju veliki broj oružanih pljački, uglavnom prodavnica i benzinskih pumpi, ali i 15-ak manje ili više uspešnih pljački banaka. Od njihove ruke stradalo je 12 ljudi, a među njima bilo je 9 policijskih službenika. Ova zlodela donela su im status državnih neprijatelja. Jedan od bivših članova Berou bande na suđenju je izjavio da Klajd nije imao za cilj slavu ili bogaćenje, već je njegov jedini motiv za kriminal bio taj da se osveti teksaškom zatvorskom sistemu za zlostavljanje koje je pretrpeo dok je bororavio u njegovim ustanovama.
23. maja 1934. godine, u 9:15 izjutra, na putu u Bjenvil okrugu u saveznoj državi Luizijana, šest policijskih službenika napravilo je zasedu za Boni i Klajda u kojoj se procenjuje da je na automobil u kom se par vozio ispaljeno oko 130 metaka, od čega se na zvaničnim snimcima policije vidi da je 112 pogodilo auto, a smatra se da je četvrtina od tog broja pogodila Boni ili Klajda. Par kriminalaca ubijen je na licu mesta.
O njihovoj popularnosti govori činjenica da se vest o njihovoj smrti toliko brzo proširila, da su ljudi u buljucima pohitali na mesto zasede, kako bi skupljali čaure i komadiće stakla, koje bi prodavali kao suvenire. U nekim nezvaničnim pričama rečeno je da je čak jedan čovek pokušao perorezon da odseče Klajdovo uvo, dok je u drugima smatrano da je čovek želeo da odseče prst kog je Klajd držao na obaraču.
Berou i Parkerova su još za života izrazili želju da budu sahranjeni jedno do drugog, ali Bonina porodica to nije dozvolila. Njenoj sahrani prisustvovalo preko 20,000 ljudi.
Što se tiče automobila u kome su Boni i Klajd ubijeni, ljudi su se otimali oko njega. Nakon nekoliko sudskih procesa i promenjenih nekoliko vlasnika, auto je otkupio jedan kazino u blizini Las Vegasa, gde se nalazi i dan danas i deo je redovne postavke i predsavlja veliku turističku atrakciju.
1951. Rođen Anatolij Karpov
Živa šahovska legenda i jedan od najvećih majstora ove igre u istoriji danas proslavlja svoj 72. rođendan.
Ruski velemajstor i bivši šampion sveta najuspešniji je turnirski igrač svih vremena sa osvojenih preko 160 prvih mesta na internacionalnim takmičenjima održavanim širom sveta.
Šah je učio da igra još od svoje četvrte godine, što će mu pomoći da veoma mlad počne da ostvaruje značajne uspehe i da već sa 19 godina dobije zvanje velemajstora i prilike da 1975. godine bude izazivač u borbi za titulu svetskog prvaka, koju je u to vrme držao čuveni Bobi Fišer.
Iz tehničkih razloga, Fišer je odbio da učestvuje u meču za odbranu titule, a zbog toga je Svetska šahovska federacija odlučila da Karpova proglasi za novog svetskog šampiona.
Kaprov će, između ostalog, ostati upamćen i po svom velikom rivalstvu sa najvećim šahistom svih vremena - Garijem Kasparovim, sa kojim će se suočavati neverovatnih 167 puta, a upravo će Gari biti taj koji će Kaprovu oduzeti titulu svetskog šampiona 1985. godine.
Kaprov će se od profesionalnog šaha oprostiti 1999. godine, nakon čega će nastaviti da se pojavljuje samo na turnirima egzibicionog karaktera i brzopoteznog šaha.
1958. Mao Ce-Tung pokrenuo "Veliki skok napred"
Poznat i kao "veliki korak unapred", ovaj pokret za cilj je imao ubrzan rast ekonomske moći Narodne Republike Kine, a kao sredstvo da se taj ekonomski rast ostvari glavni plan je bio iskoristiti jeftinu radnu snagu kineskih seljaka.
Zamisao je bila ta da se kineska ekonomija iz poljoprivredne preobrazi u industrijsku, a glavna grana te industrije bila bi proizvodnja čelika. Poljoprivrednicima je bilo naloženo da ostave poslove u polju i počnu sa proizvodnjom čelika u improvizovanim topionicama koje su za gorivo koristile drvo, a kao materijal za pravljenje čelika stare šerpe i alat koji više nije bio upotrebljiv.
Zamenom poslova u polju poslovima u topionciama, došlo je do zapuštanja njiva, što je uništilo prinose žitarica. Ipak, starešine sela nisu smele da sa takvim informacijama izađu pred svoje političke vođe, pa su umesto toga fabrikovali brojke vezane za proizvodnju, navodeći da su prinosi isti, pa čak i bolji nego pre prelaska na novi ekonomski plan.
Ovakve brojke ubedile su državne čelnike da Kina treba da pojača izvoz žitarica, što je sve preostale zalihe useva u zemlji premestio iz sela u gradove, čime je kineskog seljaka osudilo na gladovanje.
Povrh svega, Kinu je zadesila i katastrofa biblijskih razmera koja je sa sobom dovela i najezdu skakavaca, koji su pustošili i to malo useva što je bivalo proizvedeno, a epilog svega bila je jedna od najvećih i najsmrtonosnijih gladi u istoriji čovečanstva, za koju se procenjuje da je odnela najmanje 20 miliona ljudskih života. Od projekta se tiho odustalo, bez ikakvih protesta ili buna, a ovaj period u kineskoj istoriji poznat je i kao "Gorke tri godine".
1960. Uhvaćen nacistički begunac Adolf Ajhman
Ajhman je bio nemački oficir i komandant zloglasnih SS jedinica, koordinator zloglasnog plana pod nazivom "Konačno rešenje" ili, kako ga je nazvao firer lično - Konačno rešenje jevrejskog pitanja. Plan je predstavljao završnu fazu Holokausta, koja je za cilj imala potpuno istrebljenje Jevreja, ne samo sa evropskog kontinenta, već sa zemaljske kugle uopšte.
Kao čelnik Odeljenja za jevrejska pitanja kancelarije Trećeg rajha zadužene za bezbednost, Ajhman je preko svojih zamenika upravljao transportom jevrejskog naroda u evropske centre namenjene za njihovo ubijanje. On će neposredno komandovati operacijom u kojoj je oko 440,00 Jevreja bilo deportovano u najveći logor smrti - Aušvic.
Nakon poraza Nemačke u ratu, Ajhman beži iz Evrope i, kao mnogi njegovi zemljaci tog doba, utočište pronalazi u Argentini, gde je živeo pod lažnim identitetom. Na današnji dan 1960. godine, pripadnici izraelske obaveštajne službe Mosad u Argenitini su uhapsili Ajhmana i kasnije ga deportovali u Izrael, gde je i održano suđenje u kom je presuda bila smrt vešanjem. Pogubljen je u ponoć u noći između 31. maja i 1. juna 1962. godine.
1977. U Beogradu otvoren Muzej afričke umetnosti
Prvi i jedini muzej u ovom delu Evrope, koji je isključivo posvećen kulturama i umetnostima afričkih naroda, otvoren je na današnji dan 1977. godine u Beogradu.
Zalažući se za multikulturalnost i promovisanje i negovanje kulturnih veza sa narodima Crnog kontinenta, za 46 godina svog postojanja, muzej je, uz svoju impozantnu redovnu postavku, organizovao ogroman broj gostujućih izložbi, festivala, predavanja i tematskih kulturoloških večeri.
- Ukazivanje na značaj afričkog i uopšte neevropskog kulturnog i umetničkog nasleđa predstavlja temelj celokupnog rada Muzeja afričke umetnosti u Beogradu. - navedeno je na zvaničnom sajtu muzeja.
Muzej se nalazi u ulici Andre Nikolića 14 na Topčiderskom brdu i otvoren je za posetioce svakog dana u nedelji od 10 do 18 časovi.
1980. Premijera Kjubrikovog "Isijavanja"
Jedan od najboljih predstavnika žanra psihološkog horora, snimljen po uzoru na istoimeni roman majstora horor žanra Stivena Kinga, premijerno je prikazan američkoj publici na današnji dan 1980. godine. Sa legendarnim Džekom Niklsonom u glavnoj ulozi, u pratnji neverovatne Šeli Duval i mladog Denija Lojda, u režiji proslavljenog holivudskog reditelja Stenlija Kjubrika, film je i pre nego što je snimljen bio osuđen na uspeh. Ipak, na slavu će malo sačekati, jer je išao dosta ispred svog vremena.
Kjubrik je u svetu filma bio poznat po svom "odvratnom" perfekcionizmu i po tome da su iste scene snimane nebrojano mnogo puta, naizgled sa istim rezultatima, dok on ne bi bio potpuno zadovoljan rezultatom. Legendarna scena sa liftom snimana je neverovatnih godinu dana, a za potrebe čuvene "Heeere's Johnny!" nastradalo je neverovatnih 60 vrata.
Ovaj film je doneo mnogo kontraverzi i pokrenuo ozbiljan broj teorija zavere, a možda najveća među njima jeste ta da se smatra da je Kjubrik ovaj film snimio kao svojevrsno priznanje da je pomogao da se snimi lažno sletanje na Mesec, za koje i dan danas veliki deo populacije ne veruje da je bilo stvarno, već da je bilo snimljeno u "nekom holivudskom podrumu".
Iako danas, i to sa dobrim razlogom, smatran svojevrsnim remek-delom, "Isijavanje" inicijalno nije bilo naročito dobro prihvaćeno, a Stenli Kjubrik, koji se danas smatra za genija i u nekim krugovima najboljeg reditelja svih vremena, bio je nominovan za Zlatnu malinu u kategoriji za Najgoreg režisera godine.
1994. "Petparačke priče" osvajaju Zlatnu palmu
1994. godina za većinu ljubitelja filma važi za najbolju godinu u istoriji. Pored našeg današnjeg slavljenika, ova godina svetu je između ostalog podarila "Bekstvo iz Šošenka", "Foresta Gampa", "Kralja lavova", "Vranu" i "Brzinu". Za razliku od drugih holivudskih blokbastera, Tarantinov "Pulp Fiction" biva prikazivan Evropskoj, Japanskoj i Korejskoj publici pre nego što će publika u rodnoj Americi imati priliku da ga vidi na velikom ekranu tek 23. septembra iste godine.
Esencijalno pripadnik indi filmskog žanra, ovaj psihodelični hronološki bućkuriš gledaocu donosi apsoluto sve što je želeo, bez da ovaj to uopšte razume. Mnogima na prvo gledanje film nije "čučnuo" ("hit the spot" - pogledati insert ispod), ali je ovaj film svakim narednim gledanjem sve bolji i u svakom vraćanju ovom filmu, pronaći ćete neki detalj koji ranije niste primećivali.
Mnogi fanovi ovog filma odgledali su ga toliko puta da su napamet naučili možda i najcitiraniji segment filmske umetnosti ikad - Jezikelj 25:17, po kom će Samjuel L. Džekson ostati zauvek upamćen. Upravo scenu u kojoj je izgovorena čuvena replika možete videti u insertu ispod, a u sceni se pojavljuje i čuvena "aktovka" - pokretač nepresušnog izvora teorija, koje ćete, ako vas zanimaju, morati sami da proučite.
Za kraj, šta uopšte znači termin "Petparačke priče"? - Možda je nekima bilo očigledno, ali mnogim fanovima sa našeg govornog područja ova genijalna kovanica samo je proletela ispred očiju, bez da su ikad razmišljani o njenom značenju. Budući da je i u izvornom nazivu filma "Pulp fiction" kovanica nastala po uzoru na jeftine i uslovno beznačajne priče objavljivane u američkim časopisima u prvoj polovini dvadesetog veka, na našem govornom području bilo je jedino u redu stvoriti jednako zvučnu i inteligentnu kovanicu. Tako je nastao naziv "Petparačke priče", odnosno - priče za koje neko ne bi dao ni pet para. U Hrvatskoj, ime filma prevedeno je kao "Pakleni šund".
2000. The Marshall Mathers LP
Treći i, po mišljenjima mnogih, najbolji Eminemov album ikada izašao je na današnji dan pre 23 godine.
Pesme na ovom albumu karakteriše introspektivni liricizam, sa temama koje u svom fokusu imaju brzo bogaćenje, kritiku njegove muzike, kao i odnose sa njegovom porodicom i suprugom. Iako esencijalno žanrovski pripada rep muzici, na ovom albumu korišćeni su i elementi hororkor i hardkor hip hop žanra, obavijeni odvratno satiričnim tekstovima.
Kao i njegova dva prethodnika, The MArshall Mathers LS obavijen je svojom dozom kontraverzi. Iako su njegovi tekstovi smatrani nasilnim, homofobnim i mizogenim, a teme varirale od adresiranja kritike njegovih pesama, preko porodičnih problema i narkotika, do pucnjave u školi i većih globalnih problema, Eminem je sa ovim albumom izašao na čelo Američke pop kulture.
Neki od najvećih hitova sa ovog albuma, za koji se smatra da nema lošu pesmu na sebi, jesu: "The Real Slim Shady", "The Way i Am", "Stan", "I'm Back" i "Kill You". Bez obzira na kontraverze, album je među kritičarima bio ozbiljno dobro prihvaćen, a Eminemovi tekstovi smatrani su izuzetno emotivno dubokim. Među brojnim nagradama koje je ubrao ovaj album, možda najveće priznanje jeste što je proglašen za najbolji album godine od strane najvažnijeg muzičkog časopisa na svetu - Roling Stouna.
