Efikasna pomoć prevremeno rođenim bebama već od prvog dana

U Srbiji se prevremeno rodi svako jedanaesto novorođenče, što godišnje čini oko 4000 prevremeno rođenih beba. Iako je sa razvojem medicine značajno  povećana stopa preživljavanja i smanjeno oboljevanje beba rođenih pre termina, uz prevremeno rođenje i dalje postoji  rizik za pojavu  teških bolesti, ali i kašnjenja u razvoju deteta.

Šta podrazumeva prevremeno rođenje?

Trudnoća traje 40 nedelja, a  svaki porođaj pre navršene 37. nedelje se smatra prevremenim. Najveći broj prevremeno rođenih beba  se rađa između 34. i 37. nedelje trudnoće. Bebe rođene izmeđi 28. i 32. nedelje trudnoće su veoma nezrele, a rođene pre 28. nedelje trudnoće su ekstremno nezrele. Prevremeno rođena deca su manje telesne mase od novorođenčadi rođene na vreme. U načelu što je novorođenče nezrelije i njegova telesna masa je manja, pa tako postoje novorođenčad male (manje od 2,5 kg), veoma male (manje od 1,5 kg) ili ekstremno male (manje od 1 kg) telesne mase. Ekstremno nezrele bebe i bebe porođajne težine ispod 1,5 kg imaju značajno veći rizik za razvoj nekih teških bolesti  i razvojne probleme.

Osnovna karakteristika prevremeno rođene dece je opšta nezrelost organa. 

Posledica nezrelosti sistema za regulaciju telesne temperature je velika mogućnost za podhlađivanje te ih je neophodno zagrevati. Zbog toga se ove bebe nalaze u inkubatoru. Inkubator pored toga  predstavlja izolovanu sredinu i  štiti od mogućih infekcija, kojima su, zbog nezrelog imunološkog sistema, ove bebe više izložene.

Sistem organa za varenje prevremeno rođene dece je  takođe nezreo i podložniji oboljevanju. U jedinicama intenzivne nege velika izloženost antibioticima,  davanje šećera, belančevina i masti kroz venu i boravak u inkubatoru ometaju proces naseljavanja creva „dobrim“ bakterijama. Jedno od  najtežih, a ujedno i najčeših bolesti sistema organa za varenje prevremeno rođenih beba je oboljenje koje se naziva nekrotični enterokolit (Enterocolitis necroticans - skraćeno NEC). NEC predstavlja  izumiranje (nekrozu) crevne sluzokože i predstavlja životno ugrožavajuće stanje.Tačan uzrok nastanka se ne zna, ali faktori koji doprinose povećanom riziku su:  smanjena otpornost organizma, narušena odbrambena crevna barijera, izostanak ishrane majčinim mlekom (ishrana mlečnim formulama) i infekcije. NEC se javlja kod oko 10% prevremeno rođene dece telesne mase manje od 1,5 kg. Obično se javlja između 7. i 14. dana života.  

Primena probiotika kod prevremeno rođene dece smanjuje rizik  za razvoj NEC-a.

Da li prevremeno rođenim beba mogu da se daju probiotici?

Sve bakterije koje naseljavaju creva, nazivaju se crevna mikrobiota. Crevna mikrobiota prevremeno rođene dece i dece rođene na vreme se razlikuje. 

Naseljavanje creva crevnim bakterijama kod prevremeno rođene dece započinje u bolničkoj sredini, gde se nalaze bakterije otporne na mnoge antibiotike. U jedinicama intenzivne nege upotrebe antibiotika širokog spektra doprinosi smanjenju ukupnog broja crevnih bakterija, omogućavajući naseljavanje creva samo bakterijama otpornim na dezinfekciona sredstva i antibiotike iz bolničke sredine, a to su uglavnom patogene bakterije. Zbog toga prevremeno rođena deca imaju manju raznolikost i veći procenat potencijalno štetnih  bakterija u crevima. Poremećaj u sastavu mikrobiote  se naziva crevna disbioza. Disbioza u načelu podrazumeva smanjen broj korisnih, a povećan broj štetnih mikroorganizama u crevima. Već je rečeno da crevna disbioza u najtežim slučajevima, uz ostale nepovoljne faktore, može dovesti do NEC-a.  Dokazano je, međutim, da je crevna disbioza u najranijem detinjstvu vrlo verovatno povezana i sa drugim hroničnim bolestima koje se javljaju u kasnijem dečijem uzrastu, ali i odraslom dobu. Alergije, astma, hronične bolesti creva, pa čak i šećerna bolest i gojaznost u odraslom dobu se povezuju sa crevnom disbiozom u najranijem uzrastu.
Formiranje crevne mikrobiote  traje do treće godine života.  Dakle, prvih 1000 dana života je presudno za formiranje „dobre“ crevne flore. 

Prvih 1000 dana je najvažnije

Primenom probiotika kod prevremeno rođene i novorođenčadi male porođajne težine se znatno skraćuje vreme davanja tečnosti hranljivih materija mimo sistema za varenje (kroz vene) i skraćuju se epizode nepodnošenja hrane, ali se i kasnije omogućava bolje napredovanje i rast deteta i sprečavaju se različite bolesti i stanja. 

Primena probiotika je od koristi u prevenciji disbioze kod prerano rođene dece, kao i kod novorođenčadi rođenih carskim rezom.

Probiotska kultura Lactobacillus rhamnosuss GG¹ je jedna od najispitivanijih i najsigurnijih probiotskih bakterija i njen pozitivan efekat je dokazan u kliničkim studijama kod prevremeno rođene dece veoma male porođajne težine. Ova probiotska kultura je preporučena od strane  Evropskog udruženja pedijatara gastroenterologa i hepatologa i sekcije za neonatologiju Udruženja pedijatara Srbije za prevenciju NEC-a kod prevremeno rođene dece. Stav o primeni Lactobacillus rhamnosuss-a je zasnovan na dokazima da je primena ovog probiotskog soja kod prevremeno rođene novorođenčadi bezbedna, dobro se toleriše i smanjuje rizik od NEC-a.
Prevremeno rođena deca zahtevaju više roditeljskog napora, strpljenja i brige. Međutim adekvatnom negom, brigom i pažnjom ova  dece  izrastaju u zdrave i snažne ljude.

Mnoge istorijske ličnosti koje su zadužile čovečanstvo su bile prevremeno rođene bebe.

¹van den Akker CHP, van Goudoever JB, Shamir R, Domellöf M, Embleton ND, Hojsak I, Lapillonne A, Mihatsch WA, Berni Canani R, Bronsky J, Campoy C, Fewtrell MS, Fidler Mis N, Guarino A, Hulst JM, Indrio F, Kolaček S, Orel R, Vandenplas Y, Weizman Z, Szajewska H. Probiotics and Preterm Infants: A Position Paper by the European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition Committee on Nutrition and the European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition Working Group for Probiotics and Prebiotics. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2020 May;70(5):664-680. doi: 10.1097/MPG.0000000000002655. PMID: 32332478.