Elizabeta II - kraljica Komonvelta

Kako je britanska monarhija ustavna, monarh mora biti neutralan u odnosu na politiku. On i njegova bliska porodica obavljaju uglavnom različite službene, ceremonijalne i diplomatske dužnosti. Premda, teoretski, britanski monarh putem kraljevskog prerogativa i dalje poseduje vrhovnu izvršnu vlast, on tu vlast vrši samo u skladu sa zakonima usvojenim u parlamentu i sa ograničenjima koja nameću ustavne konvencije i presedani. Lična rezervna ovlašćenja monarha obično se mogu upotrebiti samo u slučaju ozbiljne vanredne situacije ili ustavne krize.

Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Irske i petnaest drugih komonveltskih kraljevstva priznaju istu osobu za svog šefa države. Premda se termini "britanska monarhija" i "britanski monarh" i danas često koriste da bi se označili različiti položaji ove osobe i institucije koju ona predstavlja, ipak je svaka od tih šesnaest država nezavisna i samostalna u odnosu na ostale, a monarh u svakoj od njih nosi posebnu titulu i ima posebna zaduženja.

Monarh retko uzima direktnog učešća u državnoj upravi. U tom smislu postupci države, kao što su imenovanja na položaje u službi Krune, čak i kad ih izvodi sam monarh, kao npr. u slučaju Kraljičinog govora tokom otvaranja parlamenta, zapravo zavise od odluka koje su donete na drugim mestima:

1. Zakonodavnu vlast u teoriji vrši "Kraljica u parlamentu", odnosno monarh proglašava zakone usvojene u parlamentu, sastavljenom od Doma lordova i Doma građana
2. Izvršnu vlast poseduje Vlada Njenog Veličanstva koja se sastoji od ministara, prvenstveno premijera i kabineta, koji tehnički predstavlja samo odbor Kraljičinog Privatnog veća. Vlada upravlja oružanim snagama, državnom upravom i drugim javnim telima, kao što su diplomatska i obaveštajna služba (Kraljica neke obaveštajne izveštaje iz inostranstva prima pre no što ih dobije premijer).
3. Sudsku vlast vrši pravosuđe, koje je ustavno i zakonski nezavisno od vlade.
4. Engleska crkva, na čijem se čelu nalazi monarh, ima vlastita zakonodavna, sudska i izvršna tela.
5. Ovlašćenja koja ne zavise od vlade zakonski se prenose na druga javna tela zakonskim ili podzakonskim aktima, kao što su uredbe donete u Privatnom veću, kraljevske komisije i slično.

U teoriji, Kraljica je jedna od najmoćnijih osoba na svetu, ali u praksi ona gotovo uvek deluje u skladu sa savetom vlade. Ključna reč je, međutim, smatraju neki, "gotovo uvek" (a ne "uvek")! U krajnjim, danas neverovatnim i gotovo nezamislivim uslovima (imajući u vidu demokratsku tradiciju u Britaniji i većini Komonveltskih kraljevstava), Kraljica je jedina osoba koja ima i legitimitet i legalitet da interveniše (u malo verovatnom) slučaju da parlament, sa podrškom vlade ili bez nje, donese neki zakon koji je dubinski suprotan tradicijama, verovanjima i ubeđenjima stanovništva (zakon kojim se npr. uvodi aparthejd). Tada bi, smatraju neki, Kraljica imala ne samo pravo nego i obavezu da stavi Veto na takav zakon ili raspusti parlament ili otpusti celu vladu.

Iz toga se razvilo mišljenje da, premda Kraljica u teoriji ima neograničena ovlašćenja, a u praksi deluje samo na zahtev vlade, njena jedina stvarna moć sastoji se u tome da samim svojim postojanjem onemogućava bilo koga drugoga da se domogne apsolutne vlasti.

U 20. veku iz Britanske imperije nastao je Komonvelt nacija. Pre 1926. godine, britanski monarh vladao je jedinstvenom imperijom kao celinom, a dominioni i krunske kolonije nalazili su se pod vlašću Ujedinjenog Kraljevstva. Nakon 1926. Monarh je postao vladar koji zasebno vlada Ujedinjenim Kraljevstvom, Kanadom, Australijom itd. Nezavisne države u okviru Komonvelta međusobno dele istog monarha te se nalaze u nekoj vrsti personalne unije.

Tokom devedesetih došlo je do porasta republikanizma u Ujedinjenom Kraljevstvu, zahvaljujući delimično i negativnom publicitetu koji se vezivao za kaljevsku porodicu, npr. neposredno nakon pogibije Dajane, princeze od Velsa. Međutim, kasnija istraživanja javnog mnjenja pokazuju da oko 70–80 odsto britanske javnosti podržava opstanak monarhije.

Štaviše, pitanje opstanak britanskog monarha u slučaju odcepljenja Škotske je takođe postavljeno. Međutim, lider pristalica nezavisnosti Aleks Salmond je saopštio da će kraljica Elizabeta II zadržati istu funkciju, kao šef države. Međutim, pojedinici iz njegove Škotske nacionalističke partije su naglasili da će u slučaju njene abdikacije i smrti, verovatno biti postavljena pitanje opstanka monarhije u Škotskoj, kroz novi referendum. Kao potom i škotske kraljevske loze Stjuart, vrlo je verovatno da će Elizabeta II zadržati titula šefa države i u nezavisnoj Škotskoj.