NEZAKONIT ZATVOR: Visina odštete zavisi od mesta suda, plate sudije i evo čega još!

Ti iznosi su dosuđeni na osnovu niza kriterijuma kao što su težina i vrsta krivčnog dela, ranija ne/osuđivanost, posledice koje lice trpi i niz drugih.

U razgovoru za Tanjug državni pravobranilac Snježana Prodanović je istakla da je, radi odmeravanja pravične novčane naknade za pretrpljene duševne bolove zbog neopravdane osude i neosnovanog lišenja slobode, naknadu moguće ostvariti zaključivanjem sporazuma pred Ministarstvom pravde, a ukoliko se sporazum ne postigne, podnošenjem tužbe nadležnom sudu.

Sud izdašniji od Ministarstva

Prema njenim rečima, u toku prošle godine pred Ministarstvom pravde zaključeno je 85 sporazuma po kojima je ukupno isplaćeno 47.573.000 dinara, što je prosečno po danu iznos od 4.110 dinara.

S druge strane, po sudskim odlukama na nivou Srbije po danu je prosečno dosuđivana naknada u iznosu od 5.001 dinar.

Od ukupno 828 zahteva za sporazum sa Ministarstvom pravde, razmatrano je 408 zahteva.

Državno pravobranilaštvo u pregovorima za sporazume, kao i u sporovima za naknadu nematerijalne štete se pojavljuje kao zastupnik Republike Srbije.

Državni pravobranilac je ukazala, pre svega, da naknada nematerijalne štete predstavlja satisfakciju kojom se ublažavaju poremećaji u duhovnoj sferi oštećenog, a ne cenu bola koji se trpi.

Novcem se oštećenom, kako je navela, omogućuje pribavljanje izvesne prijatnosti, nekog uživanja, pogodnosti ili nekog drugog zadovoljstva radi satisfakcije i ukoliko je to moguće uspostavljanje ravnoteže poremećenog psihičkog subjektivnog stanja.

Pri tome uvek mora da se vodi računa o principu individualizacije, imajući u vidu posebna lična svojstva oštećenog, dodala je ona ukazujući da visina obeštećenja zavisi od više faktora i okolnosti svakog konkretnog slučaja.

Bitno i ponašanje zatvorskog osoblja

Za ovaj vid štete najrelevantniji faktori su vreme provedeno u pritvoru, uslovi boravka i humanost, odnosno nehumanost zatvorskih uslova, ponašanje zatvorskog osoblja, nanošenje verbalnih i realnih uvreda i torture, nedostatak radnog angažovanja i druge okolnosti vezane za sam boravak u zatvorskim uslovima.

Pored toga, na visinu naknade utiče i vrsta krivičnog dela koje je oštećenom bilo stavljeno na teret, kao što je na primer, kako je navela Prodanović, "beščasteće krivično" delo koje nailazi na posebnu moralnu osudu i prezir sredine.

Ceni se ugled koji je oštećeni uživao pre neosnovanog lišenja slobode, odnosno neosnovane osude, da li je događaj objavljivan u medijima, da li je oštećeni zahtevao objavljivanje presude ili saopštenja posle neosnovanog pritvora ili osude.

Životna dob i njegove porodične prilike, zanimanje, društvena aktivnost, raniji život, ne/osuđivanost, ograničenje u napredovanju u službi, prekinuto školovanje, omalovažavanje ili neprihvatanje u mestu prebivališta i radnoj sredini, kao i druge okolnosti takođe utiču na odluku o visini obeštećenja.

Prodanovićeva je ukazala da analiza sudske prakse pokazuje da na umanjenje naknade koju određuju sudovi, najveći uticaj ima ranija osuđivanost oštećenog, a na uvećanje da li je sporni događaj, kao što je hapšenje i vođenje krivičnog postupka objavljeno u medijima.

Ako je već osuđivan, dobija manju odštetu

"To je sasvim opravdano, jer ako je njegov raniji život u tom slučaju bio nedoličan, društveno neprihvatljiv i nailazio na moralnu osudu, eventualno ponovno pritvaranje takvog lica ne nailazi na dodatnu moralnu osudu sredine niti dodatno narušavanje ugleda u meri većoj od onog koje je već ranije nastupilo", ukazala je Prodanović.

Visina naknade neimovinske štete zavisi i od ekonomskog stanja društva u kome se dosuđuje.

Pored toga, sve i ako su sprovođenje istrage i pritvor bili zakoniti, to ne isključuje pravo na naknadu štete zbog njihove neosnovanosti.

Državni pravobranilac je ukazala da je zakonodavac zbog značaja zaštićenog dobra, kao što su prava ličnosti koja se kao takva jemče Ustavom, pravo na naknadu štete zbog neosnovanog lišenja slobode i neosnovane osude utvrdio kao objektivnu odgovornost države bez obzira na krivicu.

"Ovde se naravno ne misli na slučajeve kada je oštećeni svojim radnjama skrivio lišenje slobode, odnosno kada su ispunjene negativne pretpostavke za priznanje prava na naknadu, predviđene Zakonikom o krivičnom postupku", napomenula je Prodanović.

Ona je ukazala da je stav Državnog pravobranilaštva, koje zastupa Republiku Srbiju, da pored navedenih kriterijuma prilikom odmeravanja visine naknade sa izuzetnom pažnjom treba ceniti i ekonomsku moć države, odnosno činjenicu da je budžet Republike Srbije osiromašen i da država teško izmiruje te obaveze.

"Parametre koji se odnose na ovaj vid obeštećenja treba dovesti u vezu i sa prosečnom dnevnicom srpskog radnika, imati u vidu visinu dnevnice sudije ili radnika u sudskoj upravi. Ne treba zanemariti to da se u privatnopravnim odnosima visina davanja po osnovu naknade štete ceni i s obzirim na okolnost imovnog stanja štetnika (onog koji plaća odštetu)", navela je ona.

Novi Sad plaća i najviše i najmanje

Radi orijentacije u kojoj meri je potrebno visinu ponude za zaključenje sporazuma približiti visini naknada koje u parničnom postupku dosuđuju sudovi, Pravobranilaštvo je predstavilo pregled najviših i najnižih iznosa dosuđenih po danu neosnovano provedenog u pritvoru, kao i prosečne iznose koje po tom osnovu dosuđuju sudovi sa područja viših, odnosno apelacionih sudova.

Na području Apelacionog suda u Beogradu najviši iznos dosuđen po danu je 12.500 dinara, najniži 3.170, a prosečan 6.413,00 dinara.

Na području Apelacionog suda u Novom Sadu najviši iznos po danu bio je 20.000 dinara, najniži 1.000, a prosečan 6.140 dinara.

Na području Apelacionog suda u Nišu najviši iznos po danu bio je 7.143 dinara, najniži 4.000, a prosečan 5.704 dinara, dok je na području Apelacionog suda u Kragujevcu najviši iznos po danu bio 10.870 dinara, najniži 3.185, a prosečan 6.720 dinara.

Prosečan iznos po danu dosuđen od strane Višeg suda u Beogradu je 5.964 dinara, a Višeg suda u Vranju 3.596 dinara.

Posečan iznos po danu dosuđen od strane Osnovnog suda u Paraćinu iznosi 3.726 dinara, a Osnovnog suda u Kraljevu 6.886 dinara.