BLAGO SRPSKE ISTORIJE U SOKOBANJI: Spomen česma organizatoru Timočke bune
Sokobanja poseduje obilje kulturno – istorijskih spomenika upravo usled bogate istorije koju je imala.
Svako doba i svaka ličnost, koji su ostavili traga i uticali da se Sokobanja razvije i postane ono što je sada, sačuvani su od zaborava. Mnogobrojni kulturno-istorijski spomenici i spomen česme služe kao podsetnik na davna vremena i osim turističke svrhe imaju i veliku ulogu u razvoju patriotizma kod omladine, dok su neki opstali i zadržali ulogu koju su imali od svog nastanka.
SOKOBANJA KROZ VEKOVE: Evo koje su sve civilizacije obeležile ovo srpsko blago
NAJSTARIJA KULTURNA INSTITUCIJA: Zbog nje Novi Sad dobio naziv Srpska Atina
BOLJEVAC PODNO RTNJA: Ova ekološka opština pravi odmor za dušu!
Mnogobrojne spomen česme podignute su velikanima naše istorije poput: Hajduk Veljkove česme (u parku Vrelo-Borići), česme posvećene Ljubi Didiću (u centru) i Knezu Milošu Obrenoviću (na putu ka Aleksincu). Spomen česme u Sokobanji predstavljaju još jedan, i danas živ, trag prošlosti budući da koriste lekovite vode koje kao što su nekada bile tako su i danas razlog dolaska velikog broja ljudi iz svih krajeva Evrope i sveta.
Vredne pomena su: Miloševa česma, Spomen česma hajduk Veljka Petrovića, kao i česma Ljube Didića.
Ljuba Didić
Rođen je u Sokobanji 19. marta 1849. godine, a streljan na Kraljevici (Zaječar) 7. novembra 1833. godine. Ljuba Didić bio je trgovac i srpski političar.
Na njegovo političko opredeljenje, veliki uticaj imali su Svetozar Marković i Vasa Pelagić. Didić je bio član Radikalne stranke i zahvaljujući svojim agitatorskim sposobnostima, ubrzo nakon učlanjenja izbija u njene prve redove.
Imao je samo 28 godina, kada je 1877. godine izabran za opštinskog kmeta u Sokobanji, a 1878. godine na skupštinskim izborima izabran je za narodnog poslanika. Po dolasku u Narodnu skupštinu, Didić se ističe svojim opozicionim stavom protiv Liberlane stranke i režima Jovana Ristića.
Nakon što je liberalna vlada pala, Didić aktivno učestvuje u borbi protiv režima Milana Piroćanca i Naprednjačke stranke. Protiv reakcionarnog režima Nikole Hristića koji je raspustio Skupštinu i počeo ukidanje građanskih prava, Didić je u narodu razvio široku delatnost.
Naredba Ministarstva vojske o " oduzimanju starog oružija od naroda i narodne vojske i da se novo oružije ne daje u zamenu" bila je jedan od razloga za početak timočke bune. U vreme ove bune, Didić je bio vođa pobunjenika, organizator i rukovodilac ustaničke vojske ovog kraja.
5. oktobra, 1883. godine u Sokobanji je počela pobuna protiv kraljevog samodržavlja. Tog prepodneva ok 9 h, na poziv vojnih vlasti, iz Čitluka je došla grupa seljaka u stroju i sa muzikom, na čelu sa kmetom. Dok su se oni postrojavali, vojna komisija je pokušavala da od Čitlučana oduzme oružije na šta su se oni pobunili i odbili da ga predaju.
Iste godine, 23. oktobara sokobanjski trgovac i predstavnik Radikalne stranke Ljuba Didić dovodi u Banju grupu seljaka iz obližnjeg sela Sesalca koji su već predali staro oružije i traže da u zamenu dobiju novo. Sreski načelnik je odbio da seljacima da novo oružije i revoltirani seljaci na silu ulaze u kancelariju načelstva i otimaju oružije. Bio je to početak bune protiv vladajućeg režima.
Odmah nakon ovog događaja, u kafani Vase Živkovića u Sokobanji održan je sastanak nekoliko istaknutih sokobanjskih radikala na kome su prisustvovali Ljubomir Didić, Vasa Đorđević kafedžija, Luka Zlatanović krojač, Stanko Ignjatović stolar i Petar Popović krojač. Na ovom sastanku doneta je odluka o podizanju bune u banjskom kraju. Čim je odluka o buni doneta, naređeno je da zvone sva varoška zvona. Svi prisutni sa ovog sastanka, na čelu sa Didićem koji je držao revolver u ruci uputili su se u ka sreskoj kancelariji. Tom prilikom, narodni tribun Didić, objavio je prisutnim činovnicima" Vaša je vlast prestala i prešla u ruke naroda". Odmah su oslobodili i sve zatvorenike iz sreskog zatvora.
U prvom naletu u Sokobanji je bilo oko 2000 pobunjenika, uglavnom su to bili seljaci iz okolnih sela. Shvativši težinu i ozbiljnost situacije, kraljevska vlada i Milan Obrenović odmah su izdali ukaz o proglašenju vanrednog stanja u ovom kraju. Borbe između pobunjenika i kraljeve vojske trajale su do 31 oktobra 1883 godine. Pobuna je ugušena, pobunjenici razoružani a kolovođa Ljuba Didić je uspeo da pobegne.
Ljuba Didić je uhapšen u zaječarskom okrugu na mestu Gola čuka kod sela Balinovca. Didića je predao seljak Cvetko Jovanović iz Balinovca i za ovaj sramni čin je dobio nagradu od 120 din i jedan državni pištolj. Ljuba Didić je streljan u blizini Zaječara na brdu Kraljevica 7. novembra 1883. godine. U njegovu čast, u Sokobanji je podignuta Didićeva česma.
Projekat je finansiran iz budžeta opštine Sokobanja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
