Slovenija decenijama odbija da vrati zemljište SPC

Slovenačko ministarstvo spoljnih poslova još od 2015. godine traži 313 umetničkih dela i istorijskih predmeta iz zbirki srpskih muzeja, zvaničnih rezidencija i državnih ustanova.

Tražeći vredne predmete, na koje navodno polažu pravo, ni ne razmišljaju o tome da konačno reše status Srpske pravoslavne crkve u Sloveniji.

Samo u celjskoj i mariborskoj eparihiji srpskoj crkvi pripada više od tri hiljade kvadrata, a za to vreme sveštenici i pravoslavni vernici već decenijama nemaju odgovarajući prostor za bogosluženje. Osim toga, otuđene su i ikone, dela Uroša Predića, koje se danas nalaze u Celjskom muzeju.

Prema rečima Milana Dudukovića, sveštenika celjske parohije, sa nadležnima u slovenačkim institucijama od 2003. godine razgovara se o rešenju problema, ali bezuspešno. Deceniju i po nadležnost i odgovornost prebacuje se sa opštine na državu i sa države na opštinu.

- Srpska pravoslavna crkva u Celju, posvećena spaljivanju moštiju Svetog Save, izgrađena je 1932. godine, a prema naređenju Hitlera, do temelja je porušena 1941. godine. Parohija je ponovo uspostavljena 1979. godine. Četiri godine kasnije, crkvena opština Celje uputila je Verskoj komisiji molbu za povrat zemljšta ali je odgovor bio negativan – kaže Duduković.

Obraćali su se potom 1986. tadašnjim socijalističkim vlastima, odgovora nije bilo, a zatim i Komisiji za odnose sa verskim zajednicama Izvršnog veća Socijalističke Republike Slovenije, a krajem juna 1988. i Opštini Celje.

- Umesto povraćaja zemlje, gde je bila naša crkva i prostor za crkvenu opštinu, dodeljena nam je prostorija od 30 kvadrata u najam. Tu smo obavljali bogosluženja sve do 1994. godine kad smo dobili otkaz, jer je u toj zgradi napravljen fakultet. Poslednjih godina služimo u Katedralnoj crkvi koja nam je data na uslugu - objašnjava otac Duduković.

Napori srpske crkve da se vrati imovina celjskoj parohiji, ponovo su stopirani početkom građanskog rata u Jugoslaviji, kad su u Zagrebu Hrvati minirali i srušili sedište mitropolije SPC.

- Slovenija je 1992-1993 godine objavila Zakon o denacionalizaciji, ali je naša dokumentacija ostala u porušenoj mitropolijji. Zato tadašnji mitropolit Jovan nije uputio molbu za povrat zemljišta na kome je bila izgrađena Crkva spaljivanja moštiju Svetog Save u Celju. Posle stišavanja situacije, početkom 2003. godine, počeli su razgovori i sa vlastima države Slovenije – kaže Duduković.

Već 15 godina, prema njegovim rečima, bezuspešno se sa slovenačkim vlastima razgovara o povraćaju, a njihov glavni argument za nerešavanje problema je da nema mogućnosti za retroaktivno vraćanje imovine prema Zakonu o denacionalizaciji, koji nije važeći još od 1994. godine. Poslednji put, molba je poslata Ministarstvu pravde oktobra 2016. godine ali odgovor još nije stigao.

- Razgovori nisu urodili plodom, pa nam je još preostalo da naš mitropolit zagrebačko-ljubljanski Porfirije, uz posredovanje Vlade Srbije, pokuša da se vraćanje našeg zemljišta reši na obostrano zadovoljstvo. Ukoliko i to ne urodi plodom, iskoristićemo pravne lekove, jer Crkvena opština Celje poseduje tapiju da je na Vrazovom trgu, sada Gledališkom trgu, u zemljišne knjige upisano 2.190 kvadrata na ime SPC u opštini Celje – kaže Duduković.

I crkva u Mariboru, sagrađena 1938, porušena je prema Hitlerovom naređenju 1941, a hiljadu kvadrata zemljišta je nacionalizovano.

Bogosluženje se od 2006. obavlja u preuređenoj zgradi nekadašnjeg vodovoda pored koje je pre devet godina kupljen plac za izgradnju novog hrama. Namera je da se na ovih 2.500 kvadrata podigne hram posvećen svetim Ćirilu i Metodiju. Dok u celjskoj parohiji ima oko 3.500 vernika, mariborska okuplja oko 8.000 pravoslavaca.

Crkvena opština Celje, čekajući da se reši problem restitucije, pokušala je da do placa za novu crkvu dođe otkupom zemljišta.

- Ti razgovori su trajali od 2010. do 2017. godine i ponuđeno nam je zemljište na mestu stare fabrike cinka. Pošto je zemljište oko "Cinkarne Celje" zagađeno teškim metalima, obavestili su nas da ga sami moramo očistiti. To je nečuveno da opština prodaje zagađeno zemljište, kad se zna da je za čišćenje potrebno mnogo novca – kaže Duduković.