SVE VIŠE ZARAŽENIH AMEBOM KOJA JEDE MOZAK: Infekcija se širi neverovatnom brzinom zbog klimatskih promena

Osam istraživača je za National Geographic izjavilo da rast temperature stvara uslove pogodne za rast Naegleria fowleri, patogena koji uzrokuje akutnu, životno opasnu infekciju mozga.

Rastuće temperature i PAM: Klimatske promene i porast infekcija - amebom koja jede mozak

14-godišnji dečak koji je plivao u jezeru u vrućem indijskom vremenu, 13-godišnja devojčica koja se kupala u bazenu tokom školske ekskurzije i petogodišnja devojčica koja je ušla u reku blizu svog doma. Troje dece dolazilo je iz različitih delova južne indijske države Kerala. Međutim, svi su imali nešto zajedničko – svi su podlegli infekciji mozga, Primarnoj Amebinskoj Meningoencefalitis (PAM), koju uzrokuje sitan organizam prisutan u toplim slatkim vodama i loše održavanim bazenima. Oko desetak drugih osoba trenutno se leči u Indiji, među kojima je i 27-godišnji muškarac koji je takođe preminuo.

- Tokom poslednja tri meseca, Kerala je prijavila 15 slučajeva PAM, dok smo prethodnih godina imali oko jedan slučaj godišnje, - kaže Aravind Reghukumar, koji vodi odeljenje za infektivne bolesti na Vladičinom medicinskom fakultetu u Kerali i član je državne medicinske komisije koja leči pacijente.

Iako retka, PAM je smrtonosna infekcija sa svetskom pojavom. Uzrokuje je Naegleria fowleri, poznata kao - ameba koja jede mozak, - jer inficira mozak i uništava moždano tkivo. Do sada je prijavljeno 39 zemalja sa takvim infekcijama, a stopa infekcija raste za 4,5 procenata svake godine. U Pakistanu se godišnje beleži 20 smrtnih slučajeva zbog ove bolesti, a 2024. godine infekcije su prijavljene u Indiji, Pakistanu i Izraelu. N. fowleri je takođe otkrivena na popularnom mestu za kupanje u slatkim vodama u Zapadnoj Australiji i u toplim izvorima u Nacionalnom parku Grand Teton u SAD-u.

Prema Centru za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC), većina globalnih slučajeva infekcija - 85 procenata - prijavljena je tokom toplih, vrućih ili letnjih sezona. Nekoliko studija je takođe primetilo da promene u temperaturi i klimi mogu dodatno povećati globalnu učestalost PAM. Studija objavljena u maju prošle godine otkriva da se infekcije PAM povećavaju u severnom delu SAD-a. - N. fowleri se širi prema severu zbog klimatskih promena, predstavljajući veću pretnju za ljudsko zdravlje u novim regionima gde PAM još nije dokumentovan, - navodi se u studiji.

Yun Shen, asistentski profesor hemijskog i ekološkog inženjeringa na Univerzitetu Kalifornija, Riverside, smatra da PAM predstavlja - potencijalnu novu medicinsku pretnju širom sveta. Objašnjava da, iako topliji vremenski uslovi verovatno olakšavaju preživljavanje i rast N. fowleri, rizik od izloženosti može se povećati kako ljudi sve više učestvuju u aktivnostima na vodi u toplijem vremenu.

Shen istražuje patogene u vodi za piće i sistemima za reciklažu vode i kaže: - Klimatske promene mogu uzrokovati širenje staništa za ovu amebu. Stoga može preživeti u toplijim slatkim vodama čak i u regionima koji su prethodno smatrani prehladnim.

Gde se nalaze amebe koje jedu mozak?

N. fowleri se nalazi u toplim, neobrađenim slatkim vodama, zemljištu i prašini, objašnjava Karen Towne, klinička vanredna profesorka sestrinstva na Univerzitetu Mount Union u Ohaju, koja je koautorka studije iz 2023. godine o tome kako ameba predstavlja - novu zabrinutost za severne klime. Dodaje da su do sada infekcije PAM obično nastajale u slučajevima koji uključuju plivanje, prskanje i uranjanje glave u slatke vode jezera, bara, toplih izvora i rezervoara. S druge strane, ređe rute prenosa uključuju toplu vodu iz creva, vodeni tobogan na travnjaku, korišćenje vodenih igrališta i izlaganje nosne sluznice vodi iz privatnih bunarskih sistema.

- Epidemiološki, većina slučajeva se javlja kod zdrave dece i mladih odraslih osoba - više kod muškaraca nego kod žena - koji su imali nedavni kontakt sa neobrađenom slatkom vodom, - rekla je Towne za National Geographic.

Prema rečima Barbare Polivka, vanredne dekanice za istraživanje na Univerzitetu u Kanzasu, koja je koautorka studije sa Towne, N. fowleri ulazi u nos preko kontaminirane vode, prelazi nosnu sluznicu i prati olfaktorni živac do mozga, gde inkubira u proseku pet dana. - PAM počinje brzim početkom teškog frontalnog bola u glavi, groznicom, mučninom i povraćanjem, koji se pogoršavaju u ukočenost vrata, promenjen mentalni status, halucinacije, komu i smrt,- kaže Polivka.

Kada uđe u telo, N. fowleri može imati - štetne efekte na ljudski mozak kroz različite mehanizme, od direktnog hranjenja moždanim ćelijama do indirektnog izlučivanja štetnih supstanci koje mogu izazvati oštećenje ćelija, kaže Leigha Stahl, mikrobiolog na Univerzitetu u Alabami. - Pored direktnog oštećenja, prisustvo N. fowleri u mozgu stvara imunološki odgovor koji dovodi do oticanja mozga što može rezultirati smrću, - kaže Stahl, koja je autor studije o uticaju temperature na patogen.

Prema CDC-u, PAM ima visok stepen smrtnosti, i više od 97 procenata ljudi sa ovom bolešću je umrlo od infekcije. U SAD-u, samo četiri od 152 osobe zaražene do sada su preživeli. To, kažu istraživači, je zbog toga što je teško detektovati bolest. Obično se parazit otkriva posthumno, a prema indijskom doktoru Reghukumaru, - samo oko 30 procenata slučajeva PAM ikada se dijagnostikuje u Indiji, - dok 70 procenata ostaje neotkriveno.

Izvor: Srbija Danas