KRATKA ISTORIJA NAGORNO-KARABAHA: Od "rešenja" Sovjeta, do NESTANKA Arcaha, ko je kriv za višedecenijske sukobe?
Ova regija bila je poprište viševekovnih borbi
Nagorno-Karabah, planinska regija koja leži unutar teritorija Azerbajdžana, postala je epicentar dugotrajnog sukoba koji je ostavio duboke ožiljke na ovom području i regiji Kavkaz. Nastanak i istorija sukoba protežu se kroz višedecinska politička previranja i međuetničkih napetosti.
UDARNO! Nagorno-Karabah prestaje da postoji! Od OVOG datuma ništa više neće biti isto za Jermene
KARABAH NIJE KRAJ PRIČE: Jermenija ponovo u opasnosti?! Erdogan otkrio veliki turski plan
POZNATI STRUČNJAK UPOZORAVA: Evo šta će se dogoditi ukoliko Pašinjan ostane na vlasti
Nagorno-Karabah, ili kako ga Jermeni nazivaju Arcah, istorijski je bila naseljena većinski jermenskim stanovništvom, dok je ostatak Azerbajdžana bio naseljen Azerima. Međutim, tokom 20. veka, političke granice ovog područja menjale su se nekoliko puta.
I Azerbejdžan i Jermeni tvrde da je to njihova teritorija još od 1917. godine, odnosno pada carske Rusije.
De facto i de iure teritorija je međunarodno priznata kao sastavni deo Azerbejdžana, međutim njeni stanovnici su pretežno etnički Jermeni, koji imaju svoju vladu, a koja ima bliske odnose sa vladom u Jerevanu, glavnom gradu Jermenije. Jermeni, koji su hrišćani, tvrde da polažu sva prava na ovu teritorijum smatrajući da tu datiraju još od pre Hrista.
Sa druge strane, Azerbejdžanci, koji su muslimanim isto smatraju da su istorijski povezani sa ovom teritorijom
Ključni trenutak u istoriji Nagorno-Karabaha bio je Sovjetski Savez. Godine 1923, pod vlašću Sovjetskog Saveza, regija Nagorno-Karabah dobila je autonomiju unutar Azerbajdžanske Socijalističke Republike, uprkos etničkom sastavu stanovništva. Ovo je postavilo temelje za kasnije napetosti.
Sovjetski Savez se raspao 1991. godine, a regija Nagorno-Karabah proglasila je nezavisnot, što je kulminiralo u sukob između Azerbajdžana i Jermenije. Ovaj sukob trajao je do 1994. godine i rezultirao primirjem uz posredovanje Minske grupe, koju predvode Francuska, Rusija i Sjedinjene Američke Države.
Uprkos primirju, Nagorno-Karabah ostao je izvor tenzija i napetosti između Azerbajdžana i Jermenije. Napetosti su eskalirale tokom 2020. godine, kada je izbila nova runda sukoba, koja je trajala nekoliko nedelja i rezultirala promenama na terenu.
Uz posredovanje Rusije, sklopljeno je primirje, a Jermenija se složila da Nagorno-Karabah pripadne Azerbejdžanu.
Sada, dok pišemo ovaj tekst u 2023. godini, situacija u Nagorno-Karabahu i dalje izaziva zabrinutost. Pre samo nekoliko dana ponovo je odjekivalo u ovom delu Kavkaza. Ministarstvo odbrane Azerbejdžana saopštilo je da je započelo "specijalnu antiterorističku operaciju" na teritoriji nepriznate republike Nagorno-Karabah.
U Stepenakertu, prestonici Arcaha, odnosno Nagorno-Karabaha, odjekivale su danima sirene, a mnogi korisnici društvenih mreža delili su snimke eksplozija, tvrdeći da Azerbejdžan vrši masovno gađenje važnih objekata.
Nastanak Nagorno-Karabaha i istorija sukoba složeni su. Rešenje ovog pitanja zahteva diplomatiju, međunarodnu saradnju i, presvega, želju za mirom i suživotom među zajednicama koje nastanjuju ovo sporno područje.
Možda se upravo do takvog rešenja stiglo. Naime, Republika Nagorno-Karabah prestaje da postoji 1. januara 2024. godine. Predsednik nepriznate republike Samvel Šahramanjan potpisao je ukaz o raspuštanju svih državnih institucija i organizacija i o prestanku postojanja Republike Arcah.
Stanovnicima Nagorno-Karabaha, pa i onima koji se nalaze van republike, se predlaže da se, nakon stupanja na snagu ove uredbe, upoznaju sa uslovima reintegracije koje je iznela Republika Azerbejdžan, i da donesu nezavisnu i individualnu odluku o mogućnosti ostanka ili povratka u Nagorno-Karabah.
