Novi Sad kroz istoriju: Čovek koji je žrtvovao sopstvenu slobodu za ujedinjenje srpskog naroda
Pripada retkoj kategoriji ljudi za koje bi se moglo reći da su obeležili svoje doba
U prvoj polovini devetnaestog veka, Novi Sad bio je centar političkog, kulturnog i društvenog života čitavog srpskog naroda, i upravo iz tog razloga prozvan je srpskom Atinom.
Između 1849. i 1860. godine, Novi Sad se nalazio u okviru Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata, zasebne habsburške pokrijine čije je administrativno sedište bio Temišvar. Nakon ukidanja ove pokrajine, Novi Sad postaje deo Bačko-bodroške županije u okviru Habsburške Ugarske, a administartivno sedište ove županije bio je grad Sombor.
Međutim, u političkoj i kulturnoj sferi, Novi Sad je zadržao svoju staru ulogu i znatno je prednjačio, ne samo ispred vojvođanskih, već i ispred drugih srpskih i jugoslovenskih gradova.
Posetepeno, u gradu se okupljala i grupa ljudi koja će decenijama voditi vojvođanske Srbe u široku borbu za svoja nacionalna i demokratska prava. Nosilac te inenzivne političke i kulturne akcije bio je Svetozar Miletić, advokat i jedan od najznačajnijih i najuticajnijih srpskih političara u Austro-Ugarskoj druge polovine 19. veka.
Svetozar Miletić pripada onoj retkoj kategoriji ljudi za koju bi se moglo reći da su snagom duha, radom i izuzetnošću obeležili svoje doba.
U svojoj političkoj borbi, Miletić se zalagao za građanske slobode i prava i nacionalno oslobođenje i ujedinjenje srpskog naroda, ali da krenemo redom.
Rođen je u Mošorinu, kao najstariji od sedmoro dece, u siromašnoj porodici.
Školovanje započinje u rodnom mestu, a zatim se upisuje u Srpsku pravoslavnu veliku gimnaziju u Novom Sadu, gde ostaje zabeleženo da je Svetozar bio najbolji đak koga je gimnazija ikada imala. Kako su njegovi roditelji bili siromašni, i nisu imali mogućnost da ga školuju, materijalno su ga pomagali bogati Srbi.
Nakon položene mature, 1844. godine upisuje se na Evangelističi liceju Požunu, gde se uključuje u rad srpske đačke družine koja deluje pod uticajme sveslovenskih ideja.
Po okončanju školovanja, prelazi na studije u Peštu, 1848. godine, gde ga zatiče početak burnih događaja - građanskih revolucija koje su te i naredne godine potresle Evropu. Njegove kolege ga optužuju da je veleizdajnik koji želi da dovede Ruse i Ugarsku.
Miletić se zalagao za ostvarenje Srpske Vojvodine, ali u mnogo manjim granicama od Vojvodstva. Po njegovom mišljenju, do srpske Vojvodine ne treba doći preko cara već kroz saradnju i dogovor sa Mađarima.
Kada je u martu 1861. godine izabran za gradonačelnika Novog Sada, bio je najmlađi gradonačelnik u istoriji grada. Kao gradonačelnik, Miletić je proglasio srpski jezik zvaničnim, ukinuo nemačku realku, a zalagao se i za podizanje zdanja Gradske kuće u srpskom delu Novog Sada. Iako je imao apsolutnu podršku Magistrata, ugarska vlada ga suspenduje sa ovog mesta.
Pod njegovim rukovodstvom nastala je i Srpska narodna slobodoumna stranka - prvi organizovani nacionalni pokret kod Srba u Habzburškoj monarhiji. Iako je delokrug rada ove stranke, odnosno nacionalnog pokreta bio prevashodno usmeren ka Srbima u Monarhiji, ona se, u dobrom delu svog programa (donetog tek 1869.) bavi i opšte nacionalnom problematikom, te je na izvestan način i nacionalni program.
Jedan je od organizatora prve skupštine Ujedinjene omladine srpske – prve svesrpske političke organizacije, a kasnije se angažovao i na osnivanju Družine za oslobođenje i ujedinjenje srpsko. Od maja 1867. ponovo je na čelu novosadskog Magistrata, a tada su mu najbliži saradnici Laza Kostić i Kosta Trifković.U vreme ovog mandata, njegovom zaslugom, boje srpske trobojke postaju zvanične boje grada Novog Sada, a kako je nastavio sa naporima da Gradsku kuću podigne u srpskom kraju i postao ozbiljna smetnja vlastima, suspendovan je posle godinu dana, a ubrzo i uhapšen i na jednom montiranom procesu osuđen na godinu dana zatvora.
Dok je bio u zatvoru, srpska politička scena počinje da se raslojava.
Umro je u Vršcu, 4. februara 1901. godine, a sahranjen na Uspenskom groblju u Novom Sadu.
