NOSIOCI ISTORIJE! Oni su najznamenitiji Šiđani

U istoriji Šida postoje one ličnosti kojih se svaka nova generacija Šiđana s ponosom seća. Te stvaralačke i kreativne ličnosti svojim delima su artikulisali  kulturne i istorijske osobenosti grada u kojem su rođeni, čineći taj grad prostorom koji je prepoznatljiv u širem socio-kulturnom kontekstu.

Početkom 18. veka Šid je bio jedno od najvećih naselja na prostoru između Vinkovaca, Vukovara i Sremske Mitrovice, sa većinskim srpskim stanovništvom od nastanka pa do današnjih dana.  Za vreme od kada postoje pisani dokumenti o Šidu, mogu se uočiti četiri značajna perioda u njegovom razvoju; prvi od Karlovačkog mira 1699. do 1745. godine, period uključenja u Podunavsku vojnu granicu, drugi period od 1745. do 1777. godine kada je Šid bio pod komorskom upravom, treći period od 1777. do 1848/49 godine u kojem je Šid bio pod vlašću grko-katoličke križevačke biskupije i zajedno s Berkasovom činio Šidsko vlastelinstvo i četvrti period kada se 24.11.1918. godine Skupština Srema održana u Rumi u kući Žarka Miladinovića  izjasnila za priključenje Srema Srbiji, dok je dan kasnije, 25.novembra 1918. godine Velika Narodna Skupština u Novom Sadu donela je odluku o prisajedinjenju Srema, Banata, Bačke i Baranje Srbiji.

Od momenta kada se Šid pojavio kao naselje, u njemu su se postepeno razvijale institucije socijalnog, ekonomskog, prosvetnog, političkog, kulturnog života pomoću kojih se uobličavao i razvijao ukupan društveni život stanovnika Šida. Tako na primer; Crkva Svetog Nikolaja u svom prvobitnom obliku sagrađena je 1721. godine, prvu apoteku u Šidu otvorio je magistar farmacije August Kozjak 1848.godine, Lovačko društvo osnovano je 1880. godine, časopis ''Đavolan'' počinje da izlazi 1881. godine,  Kraljevski kotarski sud u Šidu počinje s radom 1875. godine, Srpsko crkveno pevačko društvo ''Javor-Gusle'' osnovano je 1876.godine, Srpska čitaonica osnovana je 1889. godine,  društvo ''Srpski soko'' osnovano je 1905. godine, prva štamparija u Šidu osnovana je 1908. godine, sportsko društvo ''Fruškogorac'' osnovano je 1910, Crveni krst 1922. godine, bioskop u Šidu je osnovan 1922. godine,   društvo Srpska Nacionalna Omladina ''Branko Radičević'' osnovano je 1923. godine, Dobrotvorno vatrogasno društvo osnovano je 1924. godine, Društvo za unapređenje Šida osnovano je 1936. godine, Dobrotvorna zadruga Srpkinja osnovana je 1937. godine, itd piše Nova srpska politička misao.

Sava Šumanović je rođen 22. januara 1896. godine u Vinkovcima. On je  najbriljantnija ličnost u istoriji Šida, jedan od najznačajnijih i najoriginalnijih srpskih slikara u istoriji srpskog slikarstva,posebno 20. veka, miljenik Šida, ličnost čija su dela obasjala Šid, utkala se u kulturni identitet ovog grada, ali i identitet srpskog naroda uopšte. Otac i majka Save Šumanovića- Milutin i Persida rođena Tubić poticali su iz uglednih i bogatih građanskih  porodica. Kada je Sava imao četiri godine porodica Šumanović se seli iz Vinkovaca u Šid gde Sava završava osnovnu školu. Po završeku osnovne škole Sava Šumanović upisuje Realnu gimnaziju u Zemunu, upisuje slikarski kurs koji je vodio njegov gimnazijski profesor Isidor Jung. U to vreme upoznaje se sa slikarstvom Sezana i Van Goga. Posle mature, on je čvrsto rešen da slikarstvo bude njegov živoni poziv uprkos volji njegovog oca da on postane advokat.

Georgije Magarašević je rođen u Šidu 10. septembra 1793. godine i predstavlja jednu od najznačajnijih ličnosti u istoriji Šida. Osnovnu školu završio je u Šidu, a gimnaziju je pohađao u Sremskim Karlovcima. U vreme kada je Georgije Magarašević upisao gimnaziju, Sremski Karlovci su bili centar srpskog crkvenog, kulturnog i intelektualnog života u čijem središtu se nalazio mitropolit Stefan Stratimirović. Po završetku gimnazije 1811. godine, Georgije Magarašević upisuje  studije filozofije u Pešti. Posle godinu dana studija vraća se u Sremske Karlovce, i zapošljava se u gimnaziji kao profesor humanističkih predmeta i istorije. Jedan od njegovih učenika bio je Jovan Hadžić, koji je kasnije postao prvi  predsednik društva Matice Srpske. Svi tadašnji pesnici, filolozi, filozofi okupljeni oko Karlovačke gimnazije, predstavnici srpske građanske inteligencije u Vojvodini,  bavili su se pitanjima srpskog jezika, književnosti i istorije.

Simeon Piščević je rođen u Šidu 14. septembra 1731. godine. Njegov deda Gavrilo Piščević služio je u austrijskoj vojsci za vreme Velikog bečkog rata (1683-1699) pod komandom Eugena Savojskog-austrijskog princa i vojskovođe.Jedan od Piščevića bio je ađutant princa Aleksandra Virtemberškog za vreme njegovog boravka u Beogradu. Aleksa Piščević bio je kapetan u Čačku 1724. godine i preko njega je patrijarh srpske crkve Arsenije IV Jovanović Šakabenta održavao veze s Karlovačkom mitropolijom. Stefan Piščević, otac Simenona Piščevića bio je kapetan podunavske landmilicije i zapovednik Šida. Majka Simeona Piščevića bila je sestra novosadskog oberkapetana Sekule Vitkovića. Simeon Piščević je školovanje počeo u Šidu, a nastavio u Petrovaradinskom Šancu. U Petrovaradinskom šancu je od 1735. do 1740. godine pohađao Latinsko-slovensku školu čiji osnivač je bio bački episkop Visarion Pavlović. U vezi ove škole treba reći da je ona značajno doprinela stvaranju srpske građanske inteligencije u Vojvodini tokom 18. veka. Simeon Piščević po završetku škole u Petrovaradinskom Šancu odlazi u Beč gde nastavlja školovanje. Tu je naučio nemački jezik, aritmetiku i geometriju. Simeonov otac Stefan je hteo sina da upiše u Pijarističku gimnaziju, ali s obzirom da je Simeon pripadao pravoslavnom hrišćanstvu, taj upis je bio nemoguć. Posle Beča, Simeon odlazi u Segedin i Osijek, gde uči pravnu i sudsku administraciju. I Stefan i Simeon Piščević su tokom proleća 1740. godine učestvovali u Ratu za austrijsko nasleće kao vojnici puka srpske podunavske landmilicije.

Filip Višnjić je rođen 1767. godine u imućnoj porodici Vilića u selu Gornja Trnava kod Ugljevika. Oslepivši u detinjstvu od boginja, Filip Višnjić postaje profesionalni pevač-guslar. Putovao je po bosanskom pašaluku,a najvažniji momenat njegovog života bio je  prelazak u Srbiju. Upoznavanje ustaničke Srbije uticalo je na rađanje Filipa Višnjića kao pesnika. Višnjićev opus obuhvata sedamnaest pesama, 5001. stih. Dve pesme,koje su ga najviše proslavile, bile su; ''Početak bune na dahije'' i ''Boj na Mišaru'', ali jednako su značajne i njegove ostale pesme; ''Boj na Čokešini'', ''Boj na Salašu'', ''Smrt Kraljevića Marka'',  ''Knez Ivan Knežević'', ''Hvala Čupićeva'', ''Boj na Loznici'', ''Bijelić Ignjatije'', ''Stanić Stanojlo'', itd. Po svemu sudeći, Filip Višnjić ne samo što je bio prenosilac i redaktor narodnih pesama, on je i sam bio tvorac epskih pesama.

Milivoje Mauković rođen je u Šidu 1840. godine. U Minhenu je pohađao slikarsku akademiju,ali je nakon oduzimanja stipendije, ipak nije završio. Povratkom u Šid, Milivoje Mauković otvara prvu knjižaru u Šidu i posvećuje se slikanju šaljivih crteža i karikatura koje objavljuje u listovima kao što su; ''Šaljivi astronom'', ''Žižak'', ''Abukazemov šaljivi kalendar'', ''Starmali'', ''Javor'', ''Srpske ilustrovane novine'', ''Đavolan'', itd. Milivoje Mauković je u Novom Sadu 1879. godine pokrenuo list: ''Šaljivi astronom '', čiji je samo jedan broj izašao. U tom prvom i jedinom broju objavljuje kratki strip; ''Malerozni tancer-pola smešno, pola-žalosno zbitije u 16 figura, zbiva se obično na kakvoj srpskoj omladinskoj besedi''. U Šidu 1881. godine pokreće list ''Đavolan'', ističući da će to biti prvi šaljivi ilustrovani list. Ovaj list je izašao u samo nekoliko brojeva jer je Milivoje Mauković baš kada je osnovao list i kada je list počeo da izlazi preminuo u svojoj 41. godini.Sarađivao je sa Jovanom Jovanovićem Zmajem i njegove ilustracije su simbol Zmajevih pesama; ''Materina maza'', ''Doručak'', ''Bako,bako stara bako''. Bavio se političkom karikaturom i društvenom satirom i brzo je stekao popularnost od 1874. do 1881. godine, a savremenici su mu proricali sjajnu budućnost. Danas se smatra prvim srpskim profesionalnim ilustratorom, pretečom srpskog stripa. Milivoje Mauković je preminuo 1881. godine u Šidu.

lija Bašičević Bosilj, samouki šidski slikar, jedan od najznačajnijih predstavnika srpske naivne umetnosti,  rođen je u Šidu 2. avgusta 1895. godine.Osnovnu školu, koja je u to vreme trajala četiri godine, završio je u Šidu. Po završetku školovanja uključio se u rad na porodičnom imanju. Tokom Drugog svetskog rata, sa svoja dva sina Dimitrijem i Vojinom boravi u Beču. Posle Drugog svetskog rata, zbog neslaganja s zadrugarskim sistemom u FNRJ s kojim je bio u sporu, izgubio je imanje koje je pripadalo porodici Bašičević i suočio se sa represivnim pritiscima komunističkog sisitema, ali i sa viškom slobodnog vremena koje je nastupilo u životu Bosilja nakon što mu je oduzeto imanje.

Dragutin Grčić rođen je u Šidu 1859. godine. U martu 1891. godine imenovan je za kraljevskog javnog beležnika sa sedištem u Šidu. Bio je predsednik Srpske pravoslavne crkvene opštine, predsednik Srpskog crkvenog pevačkog društva ''Javor-Gusle'', jedan od akcionara i osnivača čuvene Srpske banke u Zagrebu, bogati zemljoposednik koji je u posedu imao oko 400 jutara zemlje. Dragutin Grčić je, takođe, bio teča slikara Save Šumanovića. Ubijen je od strane ustaša 30. avgusta 1942. godine u Sremskoj Mitrovici.