Da li znate da se mošti prvog srpskog vladara i svetitelja nalaze u Albaniji?
Ličnost koju poštuju Srbi, ali i drugi balkanski narodi. Mučenički je postradao, a u njegovu biografiju je utkana bajkovita ljubav sa princezom.
Prvi srpski vladar knez Jovan Vladimir poštuje se širom Balkana.
Bio je vladar Duklje, koja se prostirala na području današnje Crne Gore i obližnjih zemalja - Bosne i Hercegovine, Severne Makedonije i Albanije. Vladimirov naslednik, knez Vojislav, smatra se rodonačelnikom dinastije Vojislavljević.
Kult Svetog Vladimira je razvijen ne samo kod predaka današnjih Crnogoraca i Srba, već i kod Albanaca, Grka i Makedonaca, a bio je poznat i u Hrvatskoj.
Predanja o njemu su nastala na mnogim jezicima, uključujući grčki, latinski i pisane slovenske jezike. O knezu Jovanu Vladimiru nema mnogo istorijskih podataka.
Ko je bio knez Jovan Vladimir?
Zna se da je knez Jovan Vladimir vladao od 1000. do 1016. godine i pretpostavlja se da je bio vizantijski vazal u prvom delu vladavine, a kasnije vazal bugarskog cara Samuila. Pored političkih aktivnosti, značajan podatak je da je bio prvi srpski vladar proglašen za svetitelja.
Život Jovana Vladimira obeležila je legendarna ljubavna priča i brak sa bugarskom princezom Kosarom. Dok je vladao Dukljom, bio je vazal Vizantije, tada moćne grčke carevine sa sedištem u Konstantinopolju, današnjem Istanbulu. U tom periodu na vrhuncu moći bilo je i prvo bugarsko carstvo na čelu sa Saumilom. Kada je 1010. car Samuilo krenuo u rat protiv Vizantije, napao je teritoriju Duklje i zarobio Jovana Vladimira, te ga zatočio u prestonici Prespi. Inače, prespansko jezero danas okružuju tri države - Albanija, Severna Makedonija i Grčka.
Ljubav Vladimira i Kosare
Izvori navode da je ćerka bugarskog cara, Kosara, dolazila u tamnicu i da joj se dopao Vladimir.
- Ugledavši Vladimira i videvši da je lepog izgleda, pokoran, blag i skroman, kao i da je pun znanja i Božije mudrosti, zadrži se sa njim u razgovoru, jer joj se njegov govor učini sladak više nego med i saće - opisan je njihov susret u "Letopisu popa Dukljanina" iz 12. veka.
Samuilo ne samo da je pristao na ćerkinu molbu, već je budućem zetu kraljevske loze vratio državu i na upravljanje dao i dračku oblast. Istorijski podaci potvrđuju da su se Kosara i Vladimir venčali, a moguće je da je ljubavna priča vremenom nadograđena.
Bitno je naglasiti da je "Žitije Jovana Vladimira", koje je napisao Dukljanin, deo je šireg rodoslova često izmišljenih vladara ovog kraja.
Mučenička smrt Jovana Vladimira
Nekoliko godina pošto su se venčali, 1014. odigrala se bitka na Belasici između Bugara i Vizantinaca. Tada je vizantijski car Vasilije Drugi izvojevao pobedu i usledila je surova kazna za protivnika - oslepeo je 15.000 Saumilovih vojnika.
Cara je nasledio sin Gavrilo Radomir, ali samo na godinu dana, a zatim sinovac Jovan Vladislav - Kosarin brat od strica. U to vreme, urušava se Samuilovo carstvo. U strahu da će mu se zet i dukljanski vladar ponovo okrenuti ka Vizantiji, Jovan Vladislav rešio je da ubije Vladimira.
amamio ga je ponovo u prestonicu Prespu, u crkvu Svetog Ahilija. Ubili su ga kad je ulazio u crkvu 1016. godine.
Navodno, Vladislav nije uspeo da odrubi glavu Vladimiru, pa mu je Vladimir dao sopstveni mač da ga obezglavi. Po predanju, Vladimir je uzeo glavu u ruku i uzjahao konja do obližnje crkve. Na ikonama se zato predstavlja sa glavom u ruci.
Zašto i Jovan i Vladimir?
Ovaj svetac se kod Srba i Makedonaca zove Jovan Vladimir, kod Crnogoraca Vladimir Dukljanski, kod Hrvata i Bugara Ivan Vladimir, a kod Albanaca Đon Vladimiri. Biblijsko ime Jovan uz ime Vladimir dobija zbog načina kako je ubijen.
Po legendi, Kosara je po sopstvenoj želji sahranjena uz noge supruga.
Večno počivalište prvog srpskog svetitelja i vladara je u Albaniji
Sećanje na Jovana Vladimira je posebno živo u luci Bar na Jadranskom moru, gde se nalazi velelepni Hram Jovana Vladimira. Izgradnja hrama je završena 2016. godine kada se obeležavao milenijum od smrti ovog svetitelja. Barska porodica Andrović čuva krst Jovana Vladimira i sa tajnog mesta relikviju iznose samo jednom godišnje za praznik Svete Trojice.
Posmrtni ostaci Jovana Vladimira dva veka posle smrti (oko 1215. godine), prenete su najpre u albanski grad Drač, zbog čega se svetitelj slavi i kao zaštitnik tog grada.
Nešto kasnije su prenesene u manastir Svetog Jovana (albanski naziv Šin-Đon) kod grada Elbasana u srednjoj Albaniji, na putu ka Skadru. U tom manastiru nalazi se natpis na grčkom, latinskom i srpskom jeziku, gde piše da ga je podigao oblasni gospodar Karlo Topija 1381. na ruševinama prethodnog koji je srušen u zemljotresu.
U manastiru se nalazi kovčeg sa moštima Jovana Vladimira, a nedaleko od ovog mesta verovatno se nalazio i dvor odakle je Vladimir upravljao državom, ali zdanje nije sačuvano.
U Srbiji, kult Jovana Vladimira dobija novu snagu devedesetih godina 20. veka, kada je početo sa gradnjom crkve u Beogradu, koja je posvećena ovom svetitelju.
