Južnoafrička Republika: Dvadeset godina od ukidanja aparthejda
Prošlo je dvadeset godina od prvih demokratskih izbora u Južnoafričkoj Republici na kojima je pobedio Nelson Mandela, Nobelovac i čovek koji predstavlja simbol borbe protiv rasne diskriminacije, ličnost koja je svoj život posvetila boljitku svoje domovine. Koliko je u tome stvarno i uspeo?
Već krajem osamdesetih godina prošlog veka postalo je jasno da je održavanje aparthejda nemoguće zbog sve većeg pritiska međunarodne zajednice i sankcija kojima je bila izložena Južnoafrička Republika. Zbog toga 1991. godine parlament opoziva rasne zakone i oslobođa većinu političkih zatvorenika.
Dvogodišnji pregovori predsednika Frederika Viljema de Klerka i Nelsona Mandele doveli su do nacrta privremenog ustava koji je izjednačio biračko pravo svih stanovnika Južnoafričke Republike.
Prvi slobodni demokratski izbori održani su u aprilu 1994., a pobedu je odneo Afrički nacionalni kongres na čelu sa Nelsonom Mandelom. On dolazi na vlast u momentu kada je privreda Južnoafričke Republike bila narušena unutrašnjim problemima i sankcijama koje su ostavile veoma velike posledice na ekonomiju ove zemlje.
Unutrašnji problemi su nasleđe iz vremena aparthejda kada je stanovništvo Južnoafričke Republike podeljeno u četiri kategorije: belce, Bantu (crnce), obojene (mešane rase) i azijate i kao posledica takve podele došlo je do velikog jaza među stanovništvom. Zabranjeni su brakovi između pripadnika različitih grupa, ustanovljene su odvojene obrazovne, zdravstvene i druge javne ustanove, zabranjeno je kretanje crnaca u belačkim područjima bez propusnica, stvorene su enklave za naseljavanje crnaca kojima je data ograničena samouprava.
Svi ti nagomilani problemi su dočekali Mandelu nakon pobede na izborima. Nakon njegovog dolaska na čelo džave, vlada je uspela da obuzda inflaciju,stabilizuje javne finansije i privuče strani kapital. Međutim, sve te mere nisu donele očekivane rezultate po pitanju nezaposlenosti i smanjenju broja siromašnih.
Početkom 2000-ih naslednik Nelsona Mandele, Tabo Mbeki je obećao veći ekonomski rast, obimnija strana ulaganja, izmene restriktivnih zakona o radu koje bi doprinele smanjenju stope nezaposlenosti, pojačan tempo privatizacije i liberalizacije tržišta kao i smanjivanje nepotrebnih izdataka države. Napravljen je veliki pomak u izgradnji infrastrukture, pre svega dostupnosti pijaće vode, izgradnji kanalizacione mreže, elektrifikaciji domaćinstava. Međutim, i dalje postoji veliki broj domaćinstava u ruralnim predelima koji i dalje nema pristup pijaćoj vodi i električnoj energiji.
Južnoafrička ekonomija je dugo imala najjaču privredu na celom kontinentu. Od ukidanja aparthejda bruto domaći proizvod po glavi stanovnika je u porastu i dostigao je sumu od 11.000 dolara ali to je i dalje daleko ispod proseka razvijenih zemalja.
Kao i većina ekonomija u svetu, ni privreda Južnoafričke Republike nije ostala imuna na globalnu krizu iz 2008. godine i to se ogleda pre svega u javnom dugu koji je na početku krize iznosio 27.8% bruto domaćeg proizvoda, da bi se 2014. godine popeo na 46.1% bruto domaćeg proizvoda.
Još jedan veliki problem je nezaposlenost koja je dostigla stopu od 25%, dok je nezaposlenost mladih preko 50%. Sve ovo je dovelo do toga da je Nigerijska privreda prestigla Južnoafričku sudeći po bruto domaćem proizvodu iz 2013. godine.
Pored ekonomskih i dalje postoje mnogi društveni problemi koji usporavaju razvoj Južne Afrike. Tu se pre svega misli na korupciju koja je rasprostranjena u svim sferama društva, visoka stopa kriminaliteta, veliki problemi u zdravstvenoj zaštiti stanovništva. Prema podacima iz 2012. godine 12.2% ukupnog stanovništva je zaraženo HIV virusom što ovu zemlju svrstava među zemlje sa najvećom stopom obolelih od HIV-a. Pored svega ovoga još uvek postoje problemi koji su zaostavština aparthejda i ogledaju se u tome da belci i dalje lakše pronalaze posao od stanovnika tamnije puti i da je stopa siromaštva daleko veća kod njih u odnosu na belce.
Takođe, Južnoafrička Republika je puna kontrasta. Dok sa jedne strane možete videti velelepne kuće, šoping molove i sve ono što imaju najrazvijenije zemlje Zapada, sa druge strane postoje ogromna naselja u kojima žive ljudi bez struje i vode. I pored svega što je vlada uradila za dvadeset godina da se država stabilizuje kako politički i društveno, tako i ekonomski, potrebno još mnogo truda kako bi se iskorenila zaostavština aparthejda i Južnoafrička Republika postala prosperitetna demokratska država.
