ZATVOR, ZMAJEVI I JUNACI: Da li znate kako su delovi Beograda dobili ime?

Srpska prestonica jedna je od najvažnijih poprišta istorijskih događaja. Beograd je pretrpeo mnogobrojne ratove, osvajanja, bombardovanja, sukobe različitih naroda i religija. Istorija grada traje preko sedam milenijuma, pa su i nazivi krajeva u njemu izvedeni iz legendi, istorijskih ličnosti i događaja ili na osnovu geografskog položaja.

Do Drugog svetskog rata u Beogradu je postojala samo jedna opština - Opština grada Beograda. Sve ostale opštine bile su seoske, i kasnije dobijaju istorijska imena ili po svojim specifičnostima. 

Ada Ciganlija

Ovo rečno ostrvo na Savi veštačkim putem je pretvoreno u poluostrvo. Takođe, to je ime za susedno Savsko jezero nastalo pregrađivanjem Save i plaže na jezeru.

Mesto poznato po zatvoru i izvršenju smrtnih kazni, pretvoreno je u izuzetno popularnu višefunkcionalnu rekreacionu zonu u Beogradu, poznatu po svojim plažama i sportskim objektima.

Zbog svoje popularnosti često se u žargonu naziva beogradskim morem, a tokom leta ima preko 100.000 posetilaca tokom radnih dana i do 300.000 posetilaca vikendom.

Autokomanda

Gradska četvrt i petlja na autoputu koji prolazi kroz Beograd na tromeđi gradskih opština Voždovac, Savski venac i Vračar.

Na Voždovcu su se nalazile velike garaže i otuda ime naselja i petlje. Objekti nisu bili korišćeni duže vreme, međutim, renovirani su i naselje je zadobilo komercijalni značaj.

Bronzani spomenik francuskom generalu Luju Franšeu d'Epereu, koji je komandovao na Solunskom frontu srpskim snagama u Prvom svetskom ratu 1918, podignut je 1936 (autor Risto Stijović). Deo autoputa od Mostarske petlje do Autokomande se zato zove Bulevar Franša d'Eperea.

Banjica

Do Drugog svetskog rata ovaj deo grada je važio za mirno poljoprivredno selo sa malim brojem stanovnika, ali i sa mnogo podzemnih termo-mineralnih voda sa preko hiljadu izvora po kojima je Banjica dobila ime.

Nakon rata dolazi do urbanizacije i izgradnje velikih stambenih blokova i solitera što je dovelo do iscrpljivanja ovih resursa.

Bežanija

Ovo je najstarije naselje na teritoriji Novog Beograda. Arheološka iskopavanja dokazuju da je područje bilo naseljeno još u Neolitu.

Pod svojim današnjim imenom Bežanija je poznata od 1512. godine kada je područje bilo naseljeno sa 35 srpskih porodica koje su pobegle preko reke Save u Srem posle pada srednjovekovne srpske države. Otuda i naziv.

Braće Jerković

Naselje je dobilo ime po partizanima, braći Dušanu i Nebojši Jerković. Dušan je bio komandant Užičkog odreda, a poginuo je 1941. godine na Kadinjači. Proglašen je za narodnog heroja. Nebojša je bio komandant Mačvanskog odreda. Braća su, inače, rođena u Sremu, u mestu Ogar kod Pećinaca.

Cerak

Zvanično je deo Žarkova. Naselje je projektovano krajem 1970-ih godina i vrhunski je primer kasne moderne. Arhitekte Marušić i Borovnica dobili su Oktobarsku nagradu grada Beograda za projekat izgradnje ovog naselja 1985. godine.

Samo ime opisuje izgled Ceraka pre pomenutog projekta – predeo je bio pod cerovom šumom i vinogradima.

Čukarica

Ime je dobila po Čukarevoj mehani koja se nalazila na mestu današnje Crkve svetog Đorđa, a bila je jako značajna za tadašnje stanovništvo – seljaci koji su nosili robu na pijacu tu su se zadržavali, odmarali, ponekad i ostavljali svoje zaprege.

 Mehanu je držao Stojko Čukara, a na ovom mestu se nalazila i Čukar česma. Čukar, ne Čukur.

Dedinje

Po jednoj teoriji ime potiče od naziva "dede", koji se davao starešini tekije, muslimanskog manastira. Prema turskom popisu iz 1560. godine jedna od beogradskih tekija je upravo ovde imala svoje vinograde.

Ipak, verovatnije je da je poreklo srpsko, sa značenjem "dedino brdo" zbog dedinjskih dvorova porodice Karađorđević koji su građeni od 1924. do 1936. godine. Mnogi imućni Beograđani počeli su još tada gradnju raskošnijih letnjikovaca, a sa vremenom i pravih porodičnih vila baš na ovom mestu.

Dušanovac

Nakon Prvog svetskog rata, na istočnoj periferiji Beograda počelo je da se širi naselje na imanjima koja su pripadala Dušanu Spasiću. Po njemu je i ceo taj kraj dobio ime - Dušanovac.

Ovde su se nalazile pretežno male kuće bez poslovnih objekata sve do izgradnje autoputa sedamdesetih godina prošlog veka. Pominje se kao mesto događaja u kultnom romanu Dragoslava Mihailovića, “Kad su cvetale tikve”.

Karaburma

Na starim turskim kartama područje je imenovano kao Kajaburun ("Kaya-burun"), što na turskom znači "stenoviti rt".

Konjarnik

Ovaj kraj su nakon Prvog svetskog rata naselili Kalmici, izbeglice Ruskog građanskog rata. U Kozarčevoj ulici su krajem dvadesetih izgradili pagodu koja im je služila kao budistički hram, a na prostoru današnjeg Konjarnika su napasali svoje radne konje, po čemu i ovaj kraj dobija ime. Inače, pagoda je srušena tokom nemačke okupacije.

Lion

Kraj je dobio ime po kafani "Lion" koja se nalazila na zapadnom uglu ulica Miloša Zečevića i Bulevara.

Medaković

Najveći deo ovog kraja pripada opštini Voždovac, dok se manji deo nalazi na Zvezdari. Ime je dobio po novinaru Miloradu Medakoviću, poreklom iz Like, koji je bio Njegošev biograf.

Miljakovac

Ovaj kraj je poznat po Miljakovačkim izvorima za koje se smatra da su jedni od najčistijih izvora u Beogradu. Navodno je ceo kraj upravo po njima dobio ime jer su mnogi Beograđani verovali da vodom sa ovih izvora mogu da se leče, te su ih nazivali "Mili izvori".

Mirijevo

Jedan od najstarijih pisanih podataka vezan za ime Mirijevo datira iz turskog perioda. To su katastarski popisi Beograda i okoline za period 1476-1566. godine. U pitanju su popisi muškog stanovništva jer su muškarci bili ti koji su plaćali dažbine. Ime može da potiče od turske reči ”mirija”, što upravo znači – dažbina.

Moguće je i da ime potiče od stanovništva makedonskog sela Mirovo koje je došlo u ovaj kraj bežeći od Turaka. Kroz vekove Mirijevo je imalo više imena: Mirine, Miranovac, Mirjevci, Miranje, Milijevo, Milijero, Mirova, Miriova i Miria-Nebel, u vreme kada je bilo čisto nemačko selo.

Palilula

S kraja 18. i početka 19. veka nalazila se na petnestak minuta od grada, a postoje dve verzije kako je dobila ime, i verotavno su obe razlog što ih baš tako zovemo. Po prvoj, tu su se nalazile ciglane i postrojenja za preradu gline, a dimnjaci na objektima gde se glina pekla bili su u obliku lula.

Po drugoj priči knez Miloš Obrenović je, pokušavajući da urbanizuje to područje i prilagodi ga potrebama novog srpskog društva, naredio da se stari zanati koji su opasni za život u zbijenim oblastima, poput puškarskog zanata i proizvodnje baruta izmeste iz gradskih zona. Te su izmešteni na prostor današnjeg Tašmajdana koji se u to vreme zvao FIŠETIJA. U Fišetiji je bilo zabranjeno pušenje zbog opasnosti od eksplozije i tek po izlasku odatle nailazilo se na jednu postavljenu tablu u obliku lule koja je označavala da je na tom mestu pušenje dozvoljeno.

Rakovica

Rakovica je ime dobila po rakovima! Postoje dva toponima koja nose taj naziv – opština i jedno podavalsko selo. Njih povezuje rakovički potok u kome je, kako legenda kaže, bilo puno rakova.

Senjak

Pre nego što je postao zanimljiv višim klasama Beograda, ali i stranim diplomatama, Senjak je bio brdo sa kog se pružao najbolji pogled na ostatak grada.

Pošto su poljoprivrednici nekada držali seno po celom Beogradu, često je dolazilo do požara, pa je zato bilo naređeno da se ono drži na jednom mestu, a za tu namenu je izabran baš ovaj kraj, po čemu je i dobio ime.

Stari grad

Ime mu samo kaže, naziv je dobio po starinama i tvrđavama koje su se tu već nalazile.

Skadarlija

Skadarlija je najstarija sačuvana beogradska celina koju su pre boema naseljavali Romi zbog čega je i nazivana "Ciganska mala" sve do 1872. Od 1835. godine, vek posle podizanja prvih daščara, Skadarliju sve više naseljavaju i Turci i Srbi podižući prve kuće s baštama.

Posle turskih hanova, počelo je osnivanje prvih srpskih kafana u Skadarliji – prva, Tri šešira, otvorena je 1864. a zatim Dva jelena, Bums, Vuk Karadžić. Skadarlija dobija svoj naziv tek posle 1872. kada je centralna ulica 15. marta, prilikom drugog preimenovanja, dobila naziv Skadarska kako se i danas zove.

Šumice

Očigledno ime. U ovom kraju se nalazi omanja gradska šuma. Interesantno je da se svi objekti u njoj, kao i sa njene leve i desne strane u delu koji gleda na auto-put nalaze na istoj adresi – Ustanička 125.

Vidikovac

Ni ime ovog kraja nije neka viša filozofija. Nastao je krajem sedamdesetih između Labudovog Brda i Ceraka, a ime je dobio po lokaciji sa koje se vidi veliki deo istočnog Beograda.

Vračar

Više je verzija o imenu ovog kraja tj. ove opštine. Prva datira s početka XVI veka i prema njoj je ovaj kraj dobio ime po junaku – neverniku čije je ime bilo Vračar, a koji je na tom mestu imao kolibu.

Prema drugoj, ime potiče od vrapčijih polja jer je mnogo ovih ptica bilo nastanjeno na teritoriji današnjeg Vračara.

Treća priča, jednostavno, kaže da su Turci verovali da na ovom mestu Srbi vračaju. Interesantno je da su jedno vreme u ovom kraju živela dva najpoznatija "vrača" devedesetih godina – Lav Geršman i Ljubiša Trgovčević.

Zemun

Staro keltsko naselje, kasnije rimski primorski centar, svoj naziv je dobilo po zemunicama. To su kuće od zemlje u kojima je tadašnje stanovništvo ove opštine živelo. Zanimljivo je da su ga krstaši prolazeći kroz njega u prvom krstaškom ratu zvali zli grad.

Zvezdara

Brdo na kome se deo opštine Zvezdara nalazi, nekada se zvalo Veliki Vračar. Osamdesetih godina devetnaestog veka, doneta je odluka da se na tom brdu podigne opservatorija ili zvezdarnica. Ovaj kraj je ubrzo postao poznat po tome, a pedesetih godina prošlog veka je celo područje podeljeno na Stari Đeram i Zvezdaru, da bi kasnije, tačnije 1960. godine, se opet spojilo i tada je nastala današnja Zvezdara.

Žarkovo

Prema prvoj priči na ovom prostoru nekada davno živeo je zmaj koji je činio zla po selu. Njegova vlasnica bila je baba Jula, žena po kojoj je Julino brdo dobilo ime.

Jednoga dana, ovom zmaju se suprotstavio vitez Žarko i tako spasao selo. Mesto na kojem je pala glava zmaja dobilo je ime Zmajevac, gde je pao rep – Repište, a gde je otekla krv Bele Vode.

Druga verzija nije tako čarobna, ali je realnija. Na ovom mestu je u XVI veku živeo Promićur Žarko, a budući da turski poreski činovnici nisu znali naziv tog imanja, nazivali su ga prosto "Žarkovo selo".

Da li ste znali da kada se iz Zemuna zaputite ka Petrovaradinu, naićićete na vampirski grad. Detaljnije o toj čudesnoj i strašnoj priči možete pročitati na OVOM linku.