Goranu Bregoviću nagrada “Šaban Bajramović”
Od pastirskog roka do world music rapsodija – Nišville 2021
Goran Bregović je ovogodišnji dobitnik Nišville Grand Prix „Šaban Bajramović za fuziju džeza sa drugim pravcima, a nakon uručenja nagrade, u subotu 14. avgusta, Bregović će zajedno sa Nišville big bendom izvesti nekoliko svojih kompozicija u džez aranžmanima. U drugom delu koncerta pridružiće im se njegov „Orkestar za svadbe i sahrane“. Goran Bregović će prvi put obići Spomenik Šabanu Bajramoviću, za čije je podizanje 2010. godine – bio prvi donator.
Goran Bregović je sigurno jedan od najomiljenijh, a istovremeno i najkuđeniji muzičar sa ovih prostora. Ali, kako činjenice govore - on je sigurno najuspešniji umetnik sa područja Balkana na polju muzike u svetskim okvirima. Kao osnivač, vođa, gitarista i autor muzike legendarne sarajevske grupe Bijelo Dugme bio je među prvima koji su u rock muziku počeli da ubacuju elemente ex Yu foklora. Iako je i pre (a i posle) Bijelog dugmeta na polju fuzije rok muzike i folkornih motiva bilo sličnih muziičkih pokušaja (od kojih su neki, takođe zaslužili mesto u istoriji savremene muzike)– vreme je pokazalo da je Bregovićeva formula “pastirskog roka” sadržala najbolje sastojke koji su Bijelom dugmetu doneli neprikosnovenu titulu najveće rok grupe bivše Jugoslavije – sviđalo se to mnogima ili ne.Kao sin majke Srpkinje i oca Hrvata, a odrastao u pretežnno muslimanskom Sarajevu, Bregović je 1989. godine, u predvečerje raspada SFRJ i prve “kliničke slike” sve zaraznije nacionalističke (ili biolje rečeno – šovinističke) groznice i to na svim stranama koje je on smatrao svojima – Bregović odlučuje da raspusti grupu.
Nekako u to vreme, Bregović je na poziv nagrađivanog i svetski priznatog reditelja Emira Kusturice napisao muziku za njegov film “Dom za vešanje” (ili “The Time of the Gypsies” kako je film nazvan za svetsko tržište).
Pisanje muzike za „Vreme Cigana“ omogućilo je Goranu da izoštri osećaj za muzičku dramaturgiju i da se uhvati u koštac sa muzikom Roma koja ga je oduvek fascinirala. Kombinacija Kusturičinih slika i Bregovićeve muzike sublimirala je potresnu priču koja je ostavila snažan pečat.
Saradnja sa Kusturicom odvela ga je u USA na snimanjea filma “Arizona dream” (u kojem su igrali Faye Dunaway, Johny Deep, Jerry Lewis) za koji je Bregović takođe napisao muziku, a nekoliko pesama za film je otpevao “kum panka” Iggy Pop. U međuvremenu, 1993. godine Bregović je napisao i muziku za film “Kraljica Margo” Patricea Chereaua (sa Isabelle Adjani u naslovnoj ulozi). Priča zasnovana na romanu Aleksandra Dime, a koja govori o pokolju hugenota (francuskih protestanata) u Parizu 1572. godine, kroz Bregovićevu muziku odzvanja i opsada Sarajeva i početak rata (koji je imao elemente verskog rata) na prostorima bivše Jugoslavije. Poslednja saradnja Bregovića i Kusturice bila je na filmu “Underground” koji je 1995. Nagrađen “Zlatnom Palmom” u Kanu, a Bregović se ubrzo posle toga vraća koncertima.
Sa svojim “Orkestrom za svadbe i sahrane” Bregović kombinuje formacije tradicionalnog romskog duvačkog orkestra pojačanog “baterijom”, bugarsku žensku tradicionalnu vokalnu grupu, “klasični” muški hor, a uz sve to često pridodaje i gudački orkestar pa i ceo simfonijski orkestar. Odeven u belo, on sedi između pojačala i lap topa, i sa električnom gitarom u ruci, diriguje svojoj “šarenolikoj” posadi koja broji od 9 do 19, a u posebnim prilikama i do 60 muzičara. Tokom više od dve decenije, Goran Bregović i njegov “Orkestar za svadbe i sahrane”održali su preko 3000 koncerata na svim kontinentima.
Njegova akutna sposobnost da razume i asimilira raznolike muzičke kulture omogućava mu da u svoju muziku ugradi tradicionalne korzikanske, gruzijske ili bugarske napjeve, kao i elemente elektronske muzike. Pisao je za mnoge velike pevače i sastave iz mnogih zemalja, među kojima su i čuvena Cesaria Evora, Scott Walker, GerorgeDalaras (Grčka), Kayah (Poljska) Sezen Aksu (Turska), Gipsy Kings (Francuska)….
Sa “Orkestrom za svadbe I sahrane” objavio jje više albuma među kojima sam ističe “Tales and songs from Weddings and Funerals – 2002 ;Karmen with a Happy End – 2007; Alkohol - Sljivovica – 2009; Champagne for Gypsies – 2013; Three Letters From Sarajevo – 2017; Welcome to Goran Bregović - 2017. Albumom „Tri pisma iz Sarajeva“ Goran Bregović prepoznaje i slavi ovu raznolikost porekla i nasleđa na kulturnom, verskom i nacionalnom nivou. On na alegorijskom nivou objedinjuje tri religije “Balkanskog Jerusalim”, koristeći violinu kao metaforični instrument. Orijentalni, klezmer i klasični stilovi koegzistiraju u tri instrumentalna dela u izvođenju solista iz Izraela, Balkana i Magreba. Album „Šampanjac za Cigane“ bio je reakcija na ekstremni pritisak koji Romi u poslednje vreme doživljavaju širom Evrope (proterivanja iz Francuske, Italije, spaljene kuće u Mađarskoj ...). "Čini se nepravednim pokrivati stvarne probleme izmišljenim problemima - Romi nisu problem već talenat ovog sveta. Oni imaju tu moć da impresioniraju i inspirišu - bili oni nepoznati Romi na vašem uglu ulice, ili se zvali Charlie Chaplin, Majka Teresa, Elvis Presley, Šaban Bajramović, Esma Redžepova ili Django Reinhardt… svi su oni ostavili neizbrisiv trag u svetskoj popularnoj kulturi “ – kaže Bregović.
Veoma je mali broj muzičara koji su uspeli da razviju umetnost takve amplitude koja koherentno meša tako veliku raznolikost stilova i tehnika, ne gubeći pri tom svoj identitet. Bregovićev komad se može prepoznati već na prvom saslušanju i čini se da se obraća čitavoj planeti - bez razlika koje nameću rasa, pol, godište ili religija. Ako se postavlja pitanje šta je Bregović: Savremeni kompozitor, tradicionalni muzičar ili rok zvezda, on nije morao da bira - uzeo je sve i stvorio muziku koja je istovremeno univerzalna i nepogrešivo njegova.
