Navršeno 77 godina od velikih demonstracija protiv pristupanja Trojnom paktu

Navršava se 77. godišnjica puča izveden 27. marta 1941. godine koji je odredio sudbinu Jugoslavije i trasirao put ka bloku zemalja protivnica nacističke Nemačke.

Puč je izveden u jedan sat po ponoći, a čim je informacija o prevratu dospela u narod u Beogradu i drugim srpskim gradovima, čak i širom Jugoslavije, izbile su masovne ulične demonstracije u znak podrške građana.

Veliki masovni bunt 27. marta upamćen je po parolama "Bolje rat nego pakt" i "Bolje grob nego rob". Britanski lider Vinston Čerčil izjavio je tada da je "Jugoslavija pronašla svoju dušu". Pučem je de fakto poništeno potpisivanje protokola o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu od 25. marta.

U ime kraljevske vlade, posle mučnih pregovora, a nakon ocene da je Jugoslavija strategijski u bezizlaznom položaju i da se nikakva pomoć od saveznika ne moze dobiti, u Beču su protokol o pristupanju Trojnom paktu, potpisali ministar predsednik Dragiša Cvetković i ministar inostranih poslova Aleksandar Cincar-Marković.

Namesništvo, čija je prva ličnost bio knez Pavle Karađorđević je uklonjeno, a maloletni kralj Petar II proglašen punoletnim. Knez namesnik je poslat u progonstvo. Planeri i izvođači puča bili su pripadnici neformalne grupe uglavnom vazduhoplovnih oficira kao i pojedinci iz redova jedinica garde. Centralna ličnost puča bio je vazduhoplovni general Dušan Simović, potonji predsednik vlade, ali je nepodeljeno mišljenje da je iza njega stajao general Bora Mirković, a istaknutu ulogu je imao i major Živan Knežević.

Nije potpuno rasvetljeno, ali je opšte prihvaćeno uverenje, među stručnjacima, da je presudan podsticaj državnom udaru u tako prelomnom trenutku imao uticaj inostranstva, pre svega Londona, ali po svemu sudeći i Moskve.

S druge strane, potpuno je nesumnjivo da je nezadovoljstvo pristupanjem Trojnom paktu, bilo ogromno, te da je puč, izvesno, bio i izraz raspoloženja velikog dela naroda. General Simović je uz položaj načelnika Glavnog generalštaba, preuzeo i ulogu predsednika vlade. Slobodan Jovanović, ugledni pravnik, akademik, prvi put je dobio i nekakvu političku funkciju, izuzimajući možda "Srpski kulturni klub".

Izgnani knez Pavle, iako potpuni anglofil, tretiran je od britanske ratne vlade grubo. Prvobitno je bio zatočen duboko u unutrašnjosti Kenije, a kasnije mu je dozvoljen boravak u Južnoj Africi. Srpske opozicione stranke i patriotske grupe, kao i Srpska crkva, oduševljeno su primile vest o državnom udaru.

Usledio je 6. aprila masovni brutalni napad Nemačke, Italije, Bugarske i Mađarske. Jugoslavija je raskomadana, a nacistički okupatori formirali su tzv. Nezavisnu državu Hrvatsku, zatim veliku Albaniju, veliku Bugarsku...

Poslednjih godina sudovi u Srbiji rehabilitovali su nekoliko učesnika događaja od 25. i 27. marta 1941. godine.

Okružni sudovi u Beogradu, odnosno Nišu, doneli su rešenja o rehabilitaciji Dragiše Cvetkovića, Slobodana Jovanovića, Živana Kneževića, a Viši sud rehabilitovao je kneza Pavla.

Njegovi posmrtni ostaci preneti su oktobra 2012. u porodičnu grobnicu Karađorđevića u kripti hrama Svetog Georgija na Oplencu.

Zemni ostaci Slobodana Jovanovića sahranjeni su u Aleji zaslušnih građana u Beogradu decembra 2011. godine. Maja 2013. godine i nesrećni kralj Petar II sahranjen je na Oplencu.