ŠABAČKA ISTORIJA: Od Zaslona i Bigir Delena do dvadesetog veka i NATO bombardovanja 1999. godine
Tradicija - Najdublje ukorenjeni deo našeg kulturnog nasleđa, kroz vekove pažljivo čuvan i prenošen s kolena na koleno, da se ne bi zapostavilo ili zaboravio. Ona nas povezuje sa precima i usto vreme predstavlja naše nasleđe za one koji dolaze posle nas. Negovana kroz predanja, rituale i običaje, samo naša i ničija više, jedinstvena i veličanstvena, bez nje nema niti nas, niti našeg nacionalnog identiteta.
Još od sredine petnaestog veka i prve pojave imena Zaslon u starim dubrovačkim spisima, znalo se da će ovo mesto u istoriji nositi ogroman značaj. Topografski savršeno pozicioniran na međi između istoka i zapad, severa i juga Balkanskog poluostrva, tik uz reku Savu, ovo mesto bilo je savršeno vojno uporište.
ŠABAČKA BIBLIOTEKA: Svetilište znanja, čuvar mudrosti i vrata ka neizmernom blagu ljudskoga duha
ŠABAČKI NARODNI MUZEJ: Učitelj istorije, promoter umetnosti i čuvar kulturne baštine
ŠABAČKA TVRĐAVA: Simbol grada, čuvar tradicije i spomenik kulture
Ovaj potencijal prvi prepoznaše Turci, te na obali reke izgradiše Bigir Delen, nama poznatiji kao Šabačka tvrđava. Ovo uporište predstavljalo je krajnju granicu Osmanskog carstva, i izvidnicu u neprijateljske teritorije austrijske imperije. Preko tri veka biće vođene bitne za prevlast nad ovom strateškom tačkom između Turaka i Austrijanaca, a 1807. godine, u bitku za prevlast uključiće se i Srbi. Karašorđevi ustanici će oduzeti grad, ali će ga Turci veoma brzo povratiti pod svoje okrilje.
Oslobođenje Šapca doprinelo je njegovom razvoju i korenitim promenama u samom gradu. U vreme petnaestogodišnje uprave Jevrema Obrenovića, Šabac je dobio mnoge novine i unapređenja - čuvene prvine. Izgrađena je Jevremova kuća, koja je okupljala intelektualni elitu to vreme, i bila je centar kulturnog stvaralaštva. Osnovana je okružna i varoška bolnica, prva u Srbiji, odlično opremljena apoteka, kao i osnovna škola i gimnazija. Takođe je od temelja podignuta velelepna crkva Svetih apostola Petra i Pavla.
Konačan pad turske vlasti u Šapcu desiće se 22. aprila 1867. godine, kada će poslednji turski vojnici predati ključeve grada kapetanu srpske pešadijske vojske Lazaru Cukiću.
U drugoj polovini 19. veka, Šabac je doživeo brzi razvoj. Trgovina je procvetala, a poljoprivreda i industrijska proizvodnja počele su da se razvijaju. Šabac je postao jedan od najznačajnijih gradova u Srbiji, zajedno sa Beogradom i Kragujevcom. Urbanistički razvoj je takođe pratio ovaj napredak, pa su u tom periodu izgrađene mnoge značajne građevine koje i danas predstavljaju istorijsko nasleđe Šapca.
Na područjima nekadašnjih močvara, koje su se tada ciljano isušivale, niču nove građevine za stanovanje i poslovanje. Sve više Šapčana usvaja tekovine obrasce života evropske civilizacije, a zahvaljujući svom brzom razvoju i živahnom i živopisnom društvenom životu, grad je stekao epitet "Mali Pariz". U to vreme, Šapčani su imali priliku čitati svoje novine - od 1883. godine postojao je jedan list, a od 1909. godine njih čak 11, a pored novina, još jedna evropsa tekovina bio je i noćni život koji se odigravao gde drugde do u kafanama, među kojima su najrenomiranije bile “Evropa”, “Kasina”, “Devet direka” i salon hotela “Pariz”.
Već na međi vekova, Šabac je bio jedan kompletan grad sa izgrađenom infrastrukturom i izvajanim karakterističnim evropskim stilom života, a već početkom novog veka, ulicama grada moći će se videti i po koji velosiped ili automobil. Stanovništvo je uživalo u plodovima svog rada i svakodnevica je bila gotovo idilična, Šabac je bio mesto gde je čovek mogao lepo i konformo da obitava, a niko od njegovih stanovnika nije ni slutio da će njihov mir biti prekinut tako brzo.
Već u drugoj dekadi dvadesetog veka, upravo odavde, od Srbije, počeće da se širi crni oblak Velikog rata i zahvatiće čitavu Evropu. Nakon poraza u Cerskoj bici na samom početku rata, austrougarske trupe su se u naredne četiri godine intenzivno svetile gradu Šapcu i njegovom stanovništvu. Grad je bio pustošen, pljačkan, uništavan i spaljivan, a njegovo stanovništvo porobljavano, mučeno i ubijano. Jedan važan događaj vezan upravo za tu temu jeste i streljanje u hramu Svetih apostola Petra i Pavla, gde je, u avgustu 1914. godine, upravo dok se sama Cerska bitka odigravala, pobijeno, prema nekim podacima, i do 500 srpskih duša. Kraj rata i oslobođenje grada 1918. godine dočekao je tek svaki drugi predratni Šapčanin. Od 14,000 stanovnika, u gradu je živo ostalo oko 7,000, a materijalna šeta nikad nije u potpunosti procenjena.
U narednih 20 godina, Šabac se polako ali sigurno dizao iz ruševina, uglavnom zahvaljujući svojoj razvijenoj trgovini, zanatstvu i poljoprivredi. Promenom državnih granica nakon Prvog svetskog rata, Šabac više nije bio pogranično mesto, te više nije mogao da računa na carinski kapital, koji se pre Velikog rata slivao u gradsku kasu. Ipak, to ga nije sprečilo u daljem razvoju, pa je 1932. godine u Šapcu podignut Stari most, a 1937. godine izgrađena filijala Narodne banke. Pored ovih investicija, grad je finansirao i izgradnju savskog keja, a kako bi se silni radnici okrepljivali tokom svog rada, grad je imao na raspolaganju preko 130 kafana. Ovakav razvoj grada doneo mu je i prvu veliku fabriku 1938. godine, kada se čuvena Hemijska industrija “Zorka” iz Subotice preselila u Šabac.
Iako je Veliki rat bio rat za koji se govorilo da je “rat koji će okončati sve ratove”, nakon relativno kratkog perioda mira i stabilizacije, taman što se Šabac ponovo izgradio, u Evropu, Jugoslaviju i sam grad Šabac stižu pošasti Drugog svetskog rata. Već u prvoj godini rata na teritoriji Jugoslavije, iz Šapca 5,000 ljudi biva deportovano i smešteno u improvizovani logor u sremačkom selu Jarak. Put ovih 5,000 duša ka logoru nazvan je “Krvavi marš”, jer se sa njega većina nije živa vratila kući. Tokom skoro četiri godine okupacije, Šabac je, kao i posle Prvog svetskog rata, izgubio oko 7,000 stanovnika, a kroz koncentracioni logor u gradu prošlo je oko 25,000 ljudskih duša.
Još jedan veliki rat bio je okončan i još jednom grad je valjalo ponovo izgraditi. Ovog puta, u duhu bratstva i jedinstva, sa velikim elanom i entuzijazmom prišlo se renoviranju oštećenog i podizanju srušenog. Uz već postojeću hemijsku industriju “Zorku”, u Šapcu se brzo izgrađuju i nove fabrike, kao i strujna i mreža puteva. Nažalost, ova brza gradnja odneće sa sobom i nešto starog šarma predratnog grada, pa će se na mestu urušenih starih kuća graditi moderne stambene zgrade od betona, a pored toga, grad dobija i most preko Save, sportsku halu “Zorka”, hotel “Sloboda”, gradski stadion, kulturni centar, autobusku stanicu i sve ostale potrebštine jednog grada u drugoj polovini dvadesetog veka.
Kraj te druge polovine veka patnje i stradanja biće obeležen upravo tim opisom, ptanjom i stradanjem. Dana 22. maja 1999. godine, tokom NATO bombardovanja Jugoslavije, na Šabac će biti bačeno 10 bombi, prilikom čega će biti pogođen deo kasarne u širem centru grada. U tom napadu stradala je jedna osoba. Na ovaj način je prekinut najduži mirovni period u petovekovnoj bogatoj istoriji grada.
Projekat je finansiran iz budžeta Grada Šabac. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
