Koje su šanse da u četvrtak Srbin opet osvoji Nobela za književnost? - kladionice predviđaju da će ona biti dobitnica

Nobelova nagrada za književnost najprestižnija je nagrada u svetu pisane reči, koja svake godine prepoznaje i slavi izuzetan doprinos pisaca svetskoj literaturi. Od svog osnivanja 1901. godine, ova nagrada, ustanovljena prema poslednjoj volji Alfreda Nobela, postala je simbol književne izvrsnosti i izuzetnosti u umetničkom izražavanju. Nagrada se dodeljuje autorima čija su dela obeležila savremenu književnu scenu, unoseći originalnost, humanističke vrednosti i inovativnost u različite književne forme, od poezije i romana do eseja i drama, pa i filozofije i istoriografije. Nobelova nagrada za književnost je često više od priznanja za određeni opus; ona je globalno prepoznavanje važnosti umetničkog stvaralaštva koje produbljuje naše razumevanje ljudskog iskustva.

Ove godine, dobitnik će biti proglašen 10. oktobra, u četvrtak, tačno u 12 sati, u Stokholmu. Svi ljubitelji književnosti, od pisaca, preko profesora i kritičara, do čitalaca, s nestrpljenjem iščekuju ovo saopštenje, koje često izaziva uzbuđenje i kontroverze, ali uvek budi osećaj nade za umetnost i kulturu. Nagrada ne samo da prepoznaje pojedinačne talente, već i ukazuje na široke književne trendove, otvara nove glasove i podstiče diskusiju o granicama književnog izraza. Bez obzira na to da li se radi o piscu iz globalnog centra ili udaljenog kraja sveta, Nobelova nagrada za književnost uvek nosi moć da skrene pažnju na autentične priče i univerzalne vrednosti koje povezuje ljude širom planete.

Nekoliko kladionica već je sastavilo svoje liste favorita za Nobelovu nagradu, uz određene kvote za pobedu.

Mi vam donosimo 5 autora koji se ovih dana navode kao mogući dobitnici Nobelove nagrade za književnost. 

Misteriozna Kineskinja koju porede sa Kafkom

Apsolutni favorit ove godine na kladionicama je Can Sjue, kineska književnica poznata po svojoj eksperimentalnoj i nadrealističkoj prozi, u kojoj se tematizuju snovi i dovodi u pitanju stvarnost. Rođena 1953. godine kao Deng Sjaohua u provinciji Hunan, počela je da piše tokom kasnih 1980-ih, suočena sa ličnim i političkim teškoćama u Kini. Njena dela su stilski složena i inovativna, često ispunjena apstraktnim slikama i uznemirujućim neuhvatljivostima. Priče joj karakterišu nadrealni zapleti i introspektivno istraživanje ljudske psihe, koja izazivaju čitaoce da preispituju prirodu stvarnosti. Takođe se ističe svojom sposobnošću da ispreplete različite narativne tokove, stvarajući jedinstvenu atmosferu koja je istovremeno i uznemirujuća i očaravajuća.

Njena književnost je duboko ukorenjena u kinesku kulturu, ali je njena popularnost prevazišla granice Kine, zbog čega se smatra jednom od najvažnijih savremenih azijskih spisateljica na međunarodnoj sceni. Često je porede sa Francom Kafkom i Samjuelom Beketom zbog hermetičkog i apstraktnog stila, ali njena dela imaju poseban autentični glas koji neprestano istražuje kontradikcije ljudske egzistencije. Njeni romani i priče, kao što su „Vertikalna zvezda“ i „Stari dom snova“, izazivaju i fasciniraju kritičare i čitaoce širom sveta, jer istražuju univerzalne teme slobode, straha i unutrašnje borbe, kroz prizmu specifičnog kulturnog konteksta i poetske estetike.

Za sada nije prevođena na srpski jezik

Pisac panonskog blata

Laslo Krasnahorkai je mađarski pisac poznat po svojim gustim, apokaliptičnim i pesimističkim narativima, često ispunjenim dugim rečenicama i složenim unutrašnjim monolozima. Rođen 1954. godine, Krasnahorkai je stekao međunarodnu reputaciju zahvaljujući svojoj sposobnosti da stvori mračne i intenzivne svetove, u kojima se bavi temama dekadencije, neizvesnosti, i borbe sa društvenim normama. Njegova dela su često povezana sa filozofskim razmišljanjima o sudbini, entropiji, raspadu i prirodi ljudske patnje, a mnogi ga smatraju modernim majstorom postmodernog romana.

Jedan od njegovih najpoznatijih romana je "Satantango", objavljen 1985. godine, koji se bavi propadanjem ruralne zajednice u Mađarskoj i opštim osećajem beznađa nakon pada komunizma u jednom selu u Panonskoj niziji. Struktura romana prati plesni ritam tanga - napredovanje i povratak - čime se naglašava ciklična priroda događaja i sudbine likova. Krasnahorkai koristi dugačke, vijugave rečenice da prenese intenzivnu atmosferu, dok njegova naracija otkriva kako se lična tragedija likova uklapa u širu sliku socijalnog i moralnog propadanja. “Satantango” je pretočen u čuveni film Bele Tara koji traje 7 i po sati, a koji se kao i roman smatra remek-delom.

Pored "Satantanga” preveden je i njegov roman “Melanholija otpora” i zbirka priča “Ide svet”.

Spoj Stare Grčke i modernog senzibiliteta

En Karson je kanadska pesnikinja, esejistkinja i prevoditeljka, poznata po svom jedinstvenom spoju klasične književnosti, moderne poezije i filozofske refleksije. Rođena 1950. godine, Karson se proslavila kao jedna od najvažnijih savremenih glasova anglofone književnosti, čija dela ruše granice žanrova i preispituju tradicionalne narativne forme. Njena književnost često obuhvata duboku ljubav prema klasičnoj Grčkoj, sa posebnim fokusom na mitove i tragedije, što se može videti u njenim delima poput „Autobiografija crvenog“ „Lepota muža“ i “Slatkogorki eros”. Karson je poznata po neobičnom, fragmentarnom stilu pisanja, u kojima se često koriste kolaži poezije, proze, prevoda i filozofskih rasprava, pružajući čitaocima iskustvo koje je istovremeno intelektualno i emocionalno intenzivno.

Njeno najpopularnije ostvarenje "Autobiografija crvenog" (Autobiography of Red) je hibridni roman u stihu koji kombinuje mitološke elemente sa modernom pričom o odrastanju i ljubavi. U ovoj knjizi, En Karson preuzima drevni grčki mit o Heraklu i Gerionu, gde Gerion, mitološko čudovište sa crvenim krilima, postaje protagonist kroz kojeg istražuje teme savremenog identiteta, ljubavi, i otuđenosti. Gerion je u ovoj priči tinejdžer koji se suočava s izazovima prihvatanja svoje različitosti u savremenom svetu, i koji se zaljubljuje u tinejdžera Herakla. Karson u ovom romanu drevne motive plete s modernim osećajem za gubitak, se*ualnost i pripadnost, stvarajući delo koje se doima kao lirski, a istovremeno bolno iskreni portret mladosti, ljubavi i unutrašnje borbe.

Pored “Autobigrafije crvenog” na srpski jezik su prevedene I knjige “Lepota muža”, “Crveni dok” I “Kratka slova”

Tajanstveni roman o australijskim misterijama  

Džerald Marnejn je australijski pisac poznat po specifičnom i introspektivnom stilu pisanja, koji se često bavi temama sećanja, i unutrašnjeg sveta. Rođen 1939. godine, Marnejn je svoj rad temeljio na detaljnom istraživanju ljudske percepcije i doživljaja stvarnosti. Proza mu je minimalistička, ispunjena refleksivnim narativima, što ga čini jednim od najoriginalnijih savremenih australijskih autora. U svojim delima često preispituje granice književnog izraza i tradicionalnog narativnog oblika.

Njegov roman "Ravnice" (The Plains) objavljen je 1982. godine i smatra se njegovim najvažnijim delom. U ovom romanu, pripovedač, mladi reditelj, dolazi na ravnice Australije u potrazi za inspiracijom za film koji želi da snimi o lokalnim stanovnicima. To je ujedno i priča o izmišljenoj zemlji u središtu Australije i njenim stanovnicima – ravničarima. Oni su svi odreda pesnici-filozofi ravnica koje Marnejn koristi u svojoj duboko satiričnoj paraboli o najvišim stremljenjima ljudskog duha. Kroz priču, Marnejn istražuje izolaciju, kulturne razlike, i potragu za smislom u beskonačnom pejzažu. "Ravnice" su zapravo alegorija, u kojoj pejzaži simbolizuju unutrašnje svetove likova, i gde sam prostor postaje važniji od konkretnih događaja. Čitaoci ističu da je roman potrebno pročitati više puta kako bi se razumeo.

“Ravnice” su prevedene na srpski jezik.

Kolektivna i lična prošlost kroz sećanje

Mirča Kartaresku je rumunski pisac, pesnik i esejista, poznat kao jedan od najvažnijih savremenih autora istočne Evrope. Rođen 1956. godine u Bukureštu, Kartaresku se ističe eksperimentalnim stilom i liričnom prozom. Njegovo pisanje često obuhvata složene strukture i introspektivne teme, u kojima istražuje granice između stvarnosti i fikcije. Kartaresku je posebno poznat po svojoj trilogiji "Orbitor", koja predstavlja fascinantno istraživanje kolektivne i lične prošlosti kroz snove, sećanja i neverovatne narativne preobražaje.

Roman "Nostalgija" je reprezantivno delo Kartareskuovog stvaralaštva, U njemu su kombinovani nadrealistički elementi sa detaljnom introspekcijom i refleksijom o detinjstvu, sećanju, i egzistenciji. "Nostalgija" se sastoji od nekoliko priča koje su međusobno povezane u celinu. Ovaj vešto oblikovani i besprekorno konstruisani roman ukazuje prvenstveno na probleme mladog i neprilagođenog čoveka, koji pokušava da istraži samog sebe, postavljenog u jedan oneobičeni svet. Osim toga, "Nostalgija" kritikuje tešku zatvorenost rumunskog društva šezdesetih, sedamdesetih i osamdesetih godina XX veka, koja je često vodila u eskalaciju dubinskih društvenih sukoba.

Pored romana “Nostalgija”, na srpski jezik su prevedena i dela “Lepe strankinje”, “Zaslepljenost. Levo krilo”, “Blizanci” i “Zašto volimo žene?”.

Gde su srpski autori među favoritima?

Nažalost, ni ove godine, kao ni prethodnih, nijedan autor sa ovih prostora nije istaknut kao favorit za Nobelovu nagradu za književnost. Poslednji ozbiljan kandidat iz Srbije bio je Milorad Pavić, autor Hazarskog rečnika, za koga se spekulisalo da je nekoliko puta bio blizu osvajanja ove prestižne nagrade. Međutim, arhive Nobelovog komiteta ostaju zatvorene 50 godina, tako da o tome nema potvrđenih podataka.

Razlozi zašto nijedan srpski autor trenutno nije među ozbiljnim kandidatima za Nobelovu nagradu za književnost mogu biti brojni i složeni. Nobelova nagrada često favorizuje pisce sa jakom međunarodnom prepoznatljivošću i prevodima na brojne jezike, što autorima iz manjih književnosti, uključujući srpsku, može otežati pristup globalnoj sceni. Iako je srpska književnost bogata talentovanim autorima, dela mnogih savremenih pisaca nisu dovoljno prisutna na svetskom tržištu, jer se često ne prevode ili ne distribuiraju izvan regiona Balkana.

Podsećamo, jedini srpski i jugoslovneski dobitnik Nobelove negrade za književnost je Ivo Andrić. Andrić je dobio je Nobela 1961. godine za "epsku snagu kojom je oblikovao motive i sudbine iz istorije svoje zemlje".