Najvažniji cvet u srpskoj istoriji: kako je i zašto Natalijina ramonda postala simbol moderne srpske istorije?

U zemljama pobednicama u Prvom svetskom ratu danas se obeležava Dan primirja, a u Srbiji to je državni praznik. Potpisivanjem primirja 11. novembra 1918. godine okončan je Prvi svetski rat, najrazorniji koji je svet do tada video.

Njegovim potpisivanjem obustavljene su borbe u Prvom svetskom ratu između zemalja Antante i Nemačke.

Iako je, s obzirom na ogromne žrtve i patnje naroda tokom tih četiri godine sukoba, ovaj gest trebalo da se uvede mnogo ranije, tek od 2012. godine Dan primirja u Srbiji prati i simbolična značka s motivom cveta – Natalijine ramonde.

Za mnoge građane Srbije, ovaj cvet tada je postao otkriće. Njegova priča i simbolika – zbog svoje jedinstvene sposobnosti da oživi čak i kada se potpuno osuši – sada su prepoznati kao moćna metafora otpornosti i ponovnog uzdizanja koje su deo istorijskog identiteta naroda. 

Natalijina ramonda (Ramonda nathaliae), endemska biljka Balkana, preživela je milenijume, ledena doba i sušne periode. Ova retka vrsta, simbol izdržljivosti, raste na istoku Srbije, kao i na planini Nidže, čiji vrh Kajmakčalan ima poseban značaj za Srbiju zbog istorijske pobede iz Prvog svetskog rata.

Prvi put je otkrivena u okolini Niša 1884. godine, kada ju je pronašao doktor Sava Petrović, a njen detaljni opis dao je botaničar Josif Pančić. Biljka je dobila ime po kraljici Nataliji Obrenović. U Srbiji je danas zaštićena kao prirodna retkost i pažljivo se čuva u Botaničkoj bašti „Jevremovac“ u Beogradu.

Natalijina ramonda ima neobičnu osobinu: čak i kada se potpuno osuši i izgleda mrtvo, nekoliko kapi vode dovoljne su da je ožive i ponovo procveta, što je čini „biljkom feniksom“. Među skoro 300 hiljada poznatih cvetnica na svetu, samo tridesetak vrsta ima ovu sposobnost. Upravo zbog toga botaničari je smatraju simbolom otpornosti, dok je istoričari vide kao metaforu za srpski narod, koji se nakon Prvog svetskog rata uzdigao iz pepela, jači i slavniji.

Treba napomenuti da su gubici koje je Srbija pretrpela tokom Prvog svetskog rata bili ogromni. Zemlja je izgubila više od polovine muške populacije i skoro trećinu ukupnog stanovništva – čak 1.247.435 života. Beograd, grad koji se našao na prvoj liniji fronta, uoči rata imao je oko 90 hiljada stanovnika, ali do završetka sukoba ta cifra je spala na svega oko 10 hiljada. Grad je bio središte prve bitke i najviše razaran, ujedno braneći Evropu kao jedan od najžešće napadanih gradova tog perioda.