Kako očuvati zdravlje ključnog dela oka: O prevenciji, lečenju i dostupnosti terapija za bolesti mrežnjače

Kampanja Tvoj pogled na svet apeluje na redovne oftalmološke preglede koji pravovremeno mogu otkriti ova oboljenja i tako unaprediti njihovo lečenje. 

U našoj zemlji učestalost ovih oboljenja ista je kao i u razvijenim, a neke od savremenih terapija nisu dostupne pacijentima u Srbiji. To je u našem razgovoru potvrdio i dr Siniša Babović, oftalmolog, direktor Klinike za očne bolesti Univerzitetskog Kliničkog centra Vojvodine, a od njega smo saznali i više o vrstama retinalnih oboljenja, načinima prevencije i lečenja i uticaju koji ova oboljenja imaju na život pacijenata i njihovih porodica.

Retinalna, odnosno oboljenja mrežnjače danas su veoma česta. Kolika je njihova zastupljenost kod nas, a kolika u svetu?

Mislim da je za početak važno reći da je retina, odnosno mrežnjača ključni deo oka, čije zdravlje omogućava da gledamo, ona stvara vid. Vezano za učestalost, nažalost, ona se u velikoj meri poklapa sa učestalošću u razvijenim zemljama, u kojima je broj ljudi koji imaju ispade u funkciji mrežnjače sve češća, zbog sve dužeg životnog veka ljudi kao posledica dostupnije i kvalitetnije zdravstvene zaštite. 

Da li ona mogu biti urođena ili se uglavnom javljaju tokom života?

Jedan manji broj bolesti mrežnjače su urođene. Od toga, najčešće urođene bolesti se u velikom procentu uspešno preveniraju i leče, a neke, uzrokovane genetskim mutacijama su do nedavno bile neizlečive. Od pre nekoliko godina, rano otkrivene bolesti mrežnjače kod male dece mogu biti zaustavljene u razvoju, primenom genske terapije, koja, iako izuzetno skupa, biva dostupna i kod nas. Većina patologija mrežnjače su stečene i u zavisnosti od starosne dobi, određene od njih pogađaju različite uzrasne kategorije sa određenom učestalošću. Tu spadaju pre svega, komplikacije na mrežnjači usled šećerne bolesti (dijabetesa melitusa), začepljenja krvnih sudova mrežnjače uzrokovana sistemskim bolestima (hipertenzija, povišene masti u krvi itd.) i degenerativne bolesti mrežnjače, kao sto je staračko propadanje žute mrlje (senilna degeneracija makule). 

U slučaju stečenog oboljenja, da li postoji preventivni način kako bi se ono sprečilo? Da li neki uticaj na to imaju navike i stil života osobe?

Preveniranje stečenih oboljenja mrežnjače zavisi od njihovih uzroka. Ukoliko se radi o komplikacijama nastalim kao posledica sistemskih bolesti, kao što su očne komplikacije šećerne bolesti ili komplikacije nastale povišenim krvnim pritiskom i povećanim mastima u krvi, tada je promena životnog stila, ishrane i svakodnevna fizička aktivnost dobra prevencija. Ukoliko se radi o degenerativnim bolestima nastalim pre svega starenjem, koje zahvataju centar mrežnjače, žutu mrlju ili makulu, tada je unošenje posebnih vitamina uz ishranu bogatu svežim lisnatim povrćem i nekim vrstama voća, način da se početak ove patologije odloži. 

Koliko oboljenja mrežnjače mogu biti ozbiljna i da li nužno dovode do gubitka vida? Koliko je tu važno otkrivanje oboljenja na vreme?

U zavisnosti od tipa oboljenja zavisi i koliko je visoka verovatnoća za gubitkom vida. Optimistička je činjenica da u savremenoj oftalmologiji, mali broj pacijenata u potpunosti gubi vid zbog terapije koja je u značajnoj meri uznapredovala i dostupna je i u našim uslovima. Osim toga, novi lekovi, koji se najčešće apliciraju u samo oko, dobijaju nove formulacije, postaju sve potentniji što omogućava da veliki broj pacijenata može biti miran da uz pravovremenu dijagnostiku i lečenje, vid neće izgubiti u potpunosti. 

Kako problem sa vidom utiče na celokupan život pacijenta i njegovu porodicu? Koliko se menja njihov kvalitet života?

Ukoliko se pacijent kasno javi i bolest uzme maha, najčešće se radi o situacijama kada pacijent već ne vidi na jedno oko. Ponekad, taj vid na drugom oku biva takođe nizak, te je angažovanost i pacijenta, za čestim dolascima kod oftalmologa, kao i porodice, gotovo na mesečnom nivou. To u velikoj meri smanjuje kvalitet života cele porodice. 

Koliko uspeha imaju inovativne terapije danas? I koliko su one dostupne pacijentima u Srbiji?

Inovativne terapije su uspešne i za neke bolesti, kao dijabetesne komplikacije na mrežnjači, u Srbiji su dostupne, uz opravdane restrikcije, dok za neke nisu dostupne uopšte, kao što je senilna degeneracija makule. U tom smislu, potrebno je posebno angažovanje kako struke, tako i udruženja pacijenata da se uz razumne kriterijume i za ovu bolest omogući aktuelna terapija. Radi se o izuzetno skupim lekovima, koji se najčešće doživotno daju, potrebno je angažovanje visoko stručnog kadra i važno je napraviti optimalne kriterijume u odobrenju ove terapije.